Toshkentda o‘qish davrida talabalar faolligi yo‘ldagi tirbandliklarni 11 km gacha ko‘paytiradi — PMTI
Prognozlash va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti (PMTI) ekspertlari universitetlarni joylashtirishning shaharlar holatiga, xususan, transport tirbandligi muammosiga ta’sirini baholadi.
Ta’lim muassasalari ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot garovi bo‘lgani uchun ularni oqilona joylashtirish shaharsozlikning muhim jihatlaridan biriga aylanadi.
Masalan, 2012-yilda Moskvadagi tirbandlik darajasini pasaytirish maqsadida 2020-yilgacha shahar universitetlarini optimallashtirish va biriktirilgan hududlarda o‘quv kampuslarini yaratish to‘g‘risida qaror qabul qilindi.
Shunday qilib, QS World University Ranking reytingiga kiritilgan 25 ta eng nufuzli oliy ta’lim muassasalaridan 9 tasi poytaxtimizda joylashgan. Qolgan 16 tasi boshqa shaharlarda.
O‘rganishda Toshkent shahridagi transport tirbandligi darajasini baholash quyidagi hisobga
- olingan holda amalga oshirildi:
- yo‘llarda o‘rtacha tezlikni o‘lchash;
- yuklangan harakatli yo‘l uchastkalarining uzunligini o‘lchash;
- sotsiologik so‘rov natijalari.
Ma’lumot uchun: band bo‘lgan yo‘l uchastkalarining uzunligi QGIS dasturiy ta’minotining QuickMapServices ma’lumotlari asosida o‘lchanadi.
Yo‘l tirbandligi xaritasiga ko‘ra, avtomobilning 10 km/soatdan kam tezlikda harakatlanishi to‘q qizil rangda, 10-25 km/soat ichida — qizil rangda, 25-45 km/soat ichida — sariq rangda, 45 km/soatdan yuqori — yashil rangda. Shularni hisobga olgan holda, tadqiqot to‘q qizil va qizil ranglar bilan belgilangan yo‘llarning uzunligini hisoblab chiqdi.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra quyidagilar aniqlandi:
Bugungi kunda poytaxt tirband yo‘llarining umumiy uzunligi 120 km dan ortiq bo‘lib, bu Toshkentdan Gulistongacha bo‘lgan masofadan (119 km) oshadi.
O‘zbekistondagi oliy o‘quv yurtlarining 43 foizi Toshkent shahrida joylashgan bo‘lib, ularda mamlakat talabalarining 34 foizi (354 ming) tahsil oladi.
So‘rovda qatnashgan respondentlarning 47 foizi yo‘l tirbandligining paydo bo‘lishining uchta asosiy sababidan biri sifatida maktabga borish tufayli ish kunlarida faollikning oshishi holatlarini qayd etdi. So‘rovda qatnashgan talabalarning 78 foizi yo‘l tirbandligini eng dolzarb muammolardan biri deb atagan.
So‘rovda qatnashgan talabalarning 9,3 foizi darsdan bo‘sh vaqtlarida yo‘lovchi tashish orqali daromad topishini, ularning 91 foizini O‘zbekistonning boshqa viloyatlaridan poytaxtga o‘qishga kelgan talabalar tashkil etishini aytdi.
Bu ularning kundalik ehtiyojlarini qondirish uchun qo‘shimcha ish vaqtidan foydalanish zarurligini ko‘rsatadi, bu esa, o‘z navbatida, ta’lim sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
O‘qish davrida talabalar faolligi o‘ta tirband yo‘llarning 8,5 km dan 11,3 km gacha oshishiga olib keladi.
Toshkentda o‘qish davrida talabalar faolligi yo‘ldagi tirbandliklarni 11 kmgacha oshiradi — PMTI
Maktab davridagi transport tirbandligining kuchayishi tufayli atmosferaga yiliga qo‘shimcha 507 tonna CO2 ajraladi, bu esa yana 19 031 ta buta va daraxt ekish yoki 53 gektar shahar yashil maydonlarini yaratishni talab qiladi.
Qayd etilishicha, oliy o‘quv yurtlarining poytaxtda to‘planishi boshqa viloyatlardan ko‘pchilik yoshlarning ta’lim olish uchun shaharga kelishiga sabab bo‘lmoqda.
Toshkent shahrida boshqa viloyatlarga nisbatan narxlarning nisbatan yuqoriligi, talabalar turar joyining yo‘qligi va ijaraga berish narxining qimmatligi ta’lim xarajatlarining bir necha barobar oshishiga olib keladi.
Hududlarda iqtisodiyotning muayyan tarmog‘i uchun kadrlar tayyorlaydigan oliy ta’lim muassasalarining hududiy ixtisoslikni hisobga olgan holda joylashtirilishi ta’lim sifatini oshirishga, fan, ta’lim va ishlab chiqarish integratsiyasini ta’minlashga xizmat qiladi.
Shu bilan birga, oliy o‘quv yurtlari yaqinida xizmat ko‘rsatish obyektlari va xizmatlarning ko‘payishi hududlarning iqtisodiy rivojlanishiga multiplikativ ta’sir ko‘rsatadi va shu orqali mintaqalararo nomutanosiblikni kamaytiradi.
