AQSH Ukrainaga kassetali o‘q-dorilar beradi. Dunyoning 100 dan ortiq mamlakatida undan foydalanish taqiqlangan
AQSH Ukrainaga kassetali o‘q-dorilar beradi. Bu haqda AQSH milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisi Jeyk Sallivan jurnalistlar bilan bo‘lib o‘tgan brifingda ma’lum qildi.
Sallivanning ta’kidlashicha, Vashington Kiyevga bunday o‘q-dorilarni yetkazib berish qarorini keyinga qoldirgan, chunki ulardan foydalanish tinch aholi uchun xavf tug‘diradi.
“Ukraina Qurolli kuchlar ularni o‘z hududida, o‘z aholisi uchun xavflarni minimallashtirgan holda qo‘llaydi. Ukrainaga kassetali o‘q-dorilarni yetkazib berish AQSHda artilleriya snaryadlarini ishlab chiqarishni ko‘paytirish uchun oraliq variantga aylanadi”, — dedi Oq uy vakili.
Kassetali o‘q nima?
Kassetali o‘q-dorilar (yoki kassetali bombalar) o‘nlab-yuzlab kichikroq bombalarni o‘z ichiga olgan konteynerlardir. Ularni samolyotdan, artilleriyadan, raketa otish moslamalaridan, dengiz qurollaridan otish mumkin.
Kassetali o‘q-dorilar oldindan belgilangan balandlikda ochiladi, bu mo‘ljallangan nishonning maydoniga bog‘liq bo‘lib, ichidagi o‘q-dorilar belgilangan hududga taqsimlanadi. O‘q-dorilar bir-biriga taymer bilan bog‘langan va yerga yaqinroq portlaydi.
Nima uchun kassetali o‘q-dorilar bahsga sabab bo‘lmoqda?
Bombalar katta maydonga tushgani sababli ular jangovar bo‘lmagan hududlarga ham tahdid solishi mumkin. Bundan tashqari, Xalqaro Qizil Xoch Qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, o‘q-dorilarning 10 foizdan 40 foizgacha bo‘lgan qismi nobud bo‘ladi va portlamagan o‘q-dorilar tinch aholi uchun yillar va hatto o‘nlab yillar davomida xavf tug‘diradi.
Potensial halokatli kassetali o‘q-dorilar Laos va Vetnamda ishlatilganidan 50 yil o‘tib hamon portlamay qolmoqda, bu esa mazkur qurollarni keng miqyosda taqiqlashni talab qilishga undadi.
Kassetali o‘qlar to‘g‘risidagi konvensiya tufayli dunyoning aksariyat mamlakatlari ushbu qurollardan foydalanishni allaqachon taqiqlab qo‘ygan, bu esa ularni zaxiralash, ishlab chiqarish va uzatishni ham taqiqlaydi. Ushbu konvensiyaga 123 davlat qo‘shilgan, ammo yana 71 davlat (xususan, AQSH, Ukraina, Rossiya) qo‘shilmagan.
Dushman qo‘shinlari yoki transport vositalariga hujum qilish uchun o‘q-dorilardan foydalanish xalqaro huquqqa zid emas. Ammo, Human Rights Watch tashkilotiga ko‘ra, bu qurollar bilan tinch aholini nishonga olish urush jinoyati sifatida baholanishi mumkin. Tashkilot, shuningdek, Ukraina ham, Rossiya ham urush paytida kassetali o‘qlardan foydalangan holda tinch aholini o‘ldirganini da‘vo qilmoqda.
Ilgari kassetali bombalar qayerda ishlatilgan?
Kassetali qurollar koalitsiyasiga ko‘ra, bunday qurollar Ikkinchi jahon urushidan beri o‘ttizdan ortiq konfliktlarda qo‘llanilgan. AQSH bu qurollardan oxirgi marta 2003-yildan 2006-yilgacha Iroqda foydalangan. AQSH Markaziy qo‘mondonligining 2017-yildagi bayonotiga ko‘ra, AQSH harbiylari tinch aholi uchun xavf tug‘dirishi sababli ularni 2016-yilda bosqichma-bosqich ekspluatatsiyadan chiqarib yuborishni boshlagan.
