Bu yil 50 yoshga to‘ladigan “Ivan Vasilyevich kasbini o‘zgartiradi” filmi haqida siz bilmagan 20 ta fakt (foto)

1973-yilda kinoteatr ekranlariga chiqqan ajoyib komediya rejissor va aktyorlar guruhining iste’dodi tufayli hanuzgacha zamonaviy tomoshabinlarning sevimli filmi bo‘lib qolmoqda.

• Rejissor Leonid Gayday Mixail Bulgakov spektaklini 1966-yilda “Kavkaz asirasi” hit filmi premyerasidan so‘ng darhol suratga olishga qaror qiladi. Film “Ivan Vasilyevich” emas, balki “Yugurish” deb nomlanadi.
• Aleksandr Demyanenko vaqt mashinasi ixtirochisi Nikolay roliga tasdiqlanganidan so‘ng qahramonini Aleksandr deb o‘zgartirishga qaror qilinadi. Buning sababi shundaki, tomoshabinlar aktyorni Gaydayning boshqa komediyalarida Shurik ismli talaba sifatida tanib ulgurishgandi.
• Film ssenariynavisi Vladlen Baxnov Leonid Gayday bilan bir podyezdda yashagan, shuning uchun ssenariy rejissorning kvartirasida yozilgan.
• Millionlab tomoshabinlarning sevimlisiga aylangan kartina premyerasi 1973-yil 17-sentabrda bo‘lib o‘tadi.
• Dastlab film “Ivan Grozniy: kelajakka qaytib” nomi ostida chiqadi.

• Bosh rolda rejissor faqat Yuriy Nikulinni tasavvur qiladi. Gap shundaki, Leonid Gayday “Fan va hayot” jurnalida Ivan Grozniyning tarixiy portretini ko‘rganida, bu rolga Nikulin mos tushishini darhol tushunadi. Biroq aktyor bu roldan voz kechadi.
• Direktorning o‘zi ham ko‘plab aktyorlarni rad etadi. Masalan, aktyor Yevgeniy Lebedevni uy boshqaruvchisi roliga mos emas, deb hisoblaydi. Georgiy Vitsin ham badiiy kengashdan o‘tolmaydi: u faqat mashhur uchlik bilan birgalikda assotsiatsiya qilinadi.
• Zinochka roliga bir nechta aktrisalar, uchta Natalya — Gvozdikova, Gundareva va Seleznyova kasting topshiradi. Shurikning sarguzashtlaridagi Lida roli bilan tanish bo‘lgan Seleznyova tanlovdan o‘tadi.

Shoh divanga o‘tirganda bexosdan magnitafonda yangragan Vladimir Visotskiyning qo‘shig‘i film uchun maxsus yozib olingan.

Uy boshqaruvchisi Ivan Vasilyevichning rafiqasi roliga “Brilliant qo‘l” komediyasi yulduzi, iste’dodli aktrisa Nonna Mordyukovani mo‘ljallashadi. Ammo kasting paytida Krachkovskaya Gaydayga yaqinlashib, “Iltimos, shu rolga meni oling. Ishoning , yaxshi o‘ynay olaman”, deydi. Shundan so‘ng rejissor aktrisaga imkoniyat berishga qaror qiladi.

• Yuriy Yakovlevning eslashicha, rejissor har doim u yoki bu sahnani qanday suratga olishni oldindan bilgan. Biroq aktyorlar sahnani oxirigacha o‘ynaganlaridan so‘ng film direktori “Stop, kadr olindi” demaydi. Mahoratli aktyorlar esa o‘zlarini yo‘qotmay, improvizatsiya qilishadi.
• Yuriy Yakovlev Ivan Vasilyevichning qirollik libosi ostidan paypoq va zamonaviy botinka ko‘rinadigan epizodni ssenariyga o‘zi kiritadi.
• Ssenariyda xatolik ham o‘tgan. Politsiyachi shohning tug‘ilgan sanasi haqida so‘raganida, qirol “Iso tug‘ilganidan keyingi bir ming besh yuz o‘ttiz uchinchi” deb javob beradi. Biroq bunday xronologiya faqat 1700-yilda Pyotr I hukmronligi davrida paydo bo‘lgan.
• Bundan tashqari, tarixiy ma’lumotlar tufayli qahramonlarning o‘tmishda bo‘lgan sanasini aniq bilish mumkin. Marfa Vasilyevna Sobakina atigi 15 kungina Ivan Grozniyning rafiqasi bo‘lgan, demak, o‘tmishga sayohat 1571-yil 28-oktabrdan 12-noyabrgacha bo‘lgan.

• Natalya Seleznyova Yuriy Yakovlevni telbalarcha sevib qolganini tan oladi. “Men uchun u yetib bo‘lmas yulduz edi. Hozir ham unga qarasam, sovuq terga botaman. U ayollarni magnitdek o‘ziga tortadi”, deydi aktrisa.
• Rejissor Leonid Gayday deyarli barcha filmlarida rafiqasi Nina Grebeshkovani suratga olgan, ammo bu safar aktrisa erining iltimosiga qaramay, malika Marfa rolini o‘ynashdan bosh tortgan.

• Podshohning shohona mo‘ynali kiyimi boshqa filmning rekvizitlaridan olingan — Sergey Eyzenshteynning “Ivan Grozniy” filmiga tegishli. Unda asosiy rolni Nikolay Cherkasov o‘ynagan.

• Ixtirochining rafiqasi Zina dizayner Vyacheslav Zaitsevning kostyumlarini kiygan. Aytgancha, ushbu rol ijrochisi Natalya Seleznyovaning pariklaridan biri “Rus suveniri” filmining rekvizitlaridan olingan. Unda Lyubov Orlova rol o‘ynashi kerak edi.

• Bo‘yi 169 santimetr bo‘lgan Aleksandr Demyanenko ekrandagi rafiqasi Seleznyova (175 santimetr) bilan uyg‘un ko‘rinishi uchun u umumiy sahnalarda stulga chiqib o‘ynaydi, aktrisaga esa poshnali poyabzal kiyish taqiqlanadi.

• Suratga olish jarayoni xodimining aytishicha, Natalya Kustinskaya bilan epizod suratga olingan telefon kabinasi to‘g‘ridan to‘g‘ri piyodalar yo‘lagiga o‘rnatilgan. Budka o‘sha yerda 2 kun turgan va mahalliy aholiga xalaqit bergan.
• 1977-yilda “Ajoyib musiqachilar yoki Shurikning yangi orzulari” film-konserti suratga olinadi. U Aleksandr Zatsepin musiqasi bilan Leonid Gaydayning mashhur komediyalariga asoslangan edi. Sevimli aktyorlar fonogrammada kuylashadi va o‘zlarini go‘yo cholg‘u asboblarini chalayotgandek ko‘rsatishadi. Aleksandr Demyanenko konsert boshlovchisi bo‘ladi.

• 1997-yilda Aleksandr Demyanenko, Yuriy Yakovlev, Leonid Kuravlev, Mixail Pugovkin, Natalya Krachkovskaya va Natalya Seleznyova birgalikda ekranlarga qaytib, Ivan Vasilyevichning Yangi yilga bag‘ishlangan “Eski qo‘shiqlar-3” musiqiy komediyasida o‘ynashadi.
• Kartina sujetiga ko‘ra, sevimli qahramonlar Yangi yilni birgalikda nishonlashadi. O‘sha paytda Shurik hammaga yangi vaqt mashinasini ko‘rsatadi.
• Ajablanarlisi shundaki, Aleksandr Demyanenkoga unchalik yoqmagan Shurik roli uning kino faoliyatidagi so‘nggi roli bo‘lib qoladi.

Sevimli filmning ko‘plab aktyorlari bugungi kunda hayot emas, lekin ularning bolalari va nevaralari aktyorlik sulolasini davom ettirmoqda. Masalan, Vladimir Etushning qizi teatr va kinoda o‘ynaydi, uni yana bir afsonaviy film — “Ikki kishilik vokzal” epizodida ham ko‘rish mumkin.

Yuriy Yakovlevning qizi Alyona ham izlanuvchan aktrisa. Mariya Kozakova esa nafaqat Yuriy Yakovlevning, balki taniqli aktyor Mixail Kozakovning ham nabirasi. Bugungi kunda aktrisa film va seriallarda faol ishtirok etmoqda.

• Bitta filmda ikki xil obrazni mohirona ijro etgan Yuriy Yakovlev teatr universitetiga o‘qishga kirolmaganini ko‘pchilik bilmaydi. Qizig‘i shundaki, uning bo‘lajak hamkasbi, tanlov komissiyasining raisi Vladimir Etush yigitni rad etibgina qolmay, unga zavodda ishlashni maslahat beradi.