“Tolibon”ning “Bir makon, bir yo‘l” forumida qatnashishi nimani anglatadi — siyosatshunos tushuntirdi
“Tolibon” Xitoyning “Bir makon, bir yo‘l” forumida qatnashishni rejalashtirayotgani haqidagi xabar kutilmagan hodisa bo‘ldi. Bu Xitoyning “Tolibon” hukumatini tan olish bo‘yicha pozitsiyasi va buning Afg‘oniston kelajagiga ta’siri borasida ko‘plab savollar tug‘dirdi.
“Daryo” qirg‘izistonlik siyosatshunos, “Diplomat” ijtimoiy-siyosiy tadqiqotlar markazi rahbari Denis Berdakov bilan eksklyuziv suhbatda vaziyat yuzasidan muhim ma’lumotlarga ega bo‘ldi.
Berdakov Xitoyning murakkab pozitsiyasiga shunday izoh berdi:
Afg‘onistondagi siyosiy vaziyatdan Xitoyning boshi qotgan. Bir tomondan ular “Tolibon”ni ekstremistik rejim deya aniq qilib ta’kidlamoqda. Xitoy rasmiylari ular qanday qilib hatto davlat rejimi bo‘la olishiga tushunmayapti.
Boshqa tomondan, Afg‘oniston “Bir makon, bir yo‘l”ning muhim elementi bo‘lib, u orqali Yaqin Sharqqa ko‘plab asosiy liniyalar o‘tadi. Bundan tashqari, Afg‘oniston Markaziy Osiyoning boshqa mamlakatlari kabi noyob yer elementlariga boy mintaqa. Xulosa qilib aytganda, Xitoy amaliy ish qildi. U “Tolibon”ni (va hukmron mafkura sifatida islom fundamentalizmini) tan olmaydi, lekin u Afg‘onistonning hukmron elitasi bilan savdo qilishga tayyor va ularni o‘zining loyihasiga imkon qadar kengroq jalb qilmoqchi.
Berdakov Xitoy—Afg‘oniston munosabatlarining falsafiy ahamiyati sifatida Afg‘oniston misolida Xitoyning mafkuraviy va axloqiy amaliyotlari o‘zgarayotganiga e’tibor qaratdi.
Bu harakat Afg‘onistonga ijobiy ta’sir qiladimi, degan savolga mutaxassis shunday dedi:
Hozircha Xitoy va “Tolibon” hayratlanarli darajada o‘zaro til topishmoqda, deb ishonish uchun barcha asoslar bor. Afg‘oniston imperiyalar o‘zining cho‘qqisiga chiqqan joy bo‘lgan. Ular qadriyatlarni ko‘tarish, ta’sir o‘tkazish uchun kurashgan. Xitoy “Tolibon” va butun Afg‘oniston xalqi ishlariga aralashmaydi. U savdo taklif qiladi. Bu har ikki tomonga ham mos keladi. “Tolibon” ularni qadrlashlarini yoki tan olishlarini istayotgani yo‘q. “Tolibon” ularni tushunishlarini istamoqda. Xitoy esa bunga tayyor.
Afg‘onistondagi iqtisodiy manfaatlar va barqarorlik salohiyati haqida gapirar ekan, Berdakov agar “Tolibon” o‘zini o‘zi ichkaridan yo‘q qilmasa, Xitoy u orqali O‘rta Sharq va Markaziy Osiyoga aloqalarni yo‘lga qo‘yadi, deb ishonch bildirdi.
