Qashshoq milliarderlar: boyliklarini shamolga sovurgan sayyoradagi eng boy odamlar
Firibgarlar, muvaffaqiyatsiz investorlar va firibgarlik qurbonlari — quyidagi milliarderlar yuqoridagi sabablar tufayli boyliklarini yo‘qotib, bankrot bo‘lishgan.
Elizabet Xolms
Elizabet Xolms bir vaqtlar Silikon vodiysida 5 milliard dollar boyligi bilan o‘sib borayotgan yulduz bo‘lgan va uning Theranos kompaniyasi 9 milliard dollarga baholangan. 2000-yillarning boshida Elizabetning qonni tekshirish bo‘yicha startapi olamshumul investitsiya imkoniyati sifatida e’tiborni tortdi — kompaniya bemorlarni tekshirish va davolash usullarini inqilob qilishga va’da berdi va 2004-yil oxiriga kelib xususiy investorlardan 6 million dollarga yaqin mablag‘ yig‘ildi. Biroq tez orada Theranos’ning qon tahlillari noto‘g‘ri ekanligi ma'lum bo‘ldi va Xolms firibgarlikda ayblandi.
2016-yilda Theranos testi bemor xavfsizligiga xavf tug‘dirishi aniqlangan. Xolmsning firibgarligi haqidagi ko‘plab da’volar, ishdan bo‘shatish va federal ayblovlardan so‘ng, Theranos 2018-yil sentabr oyida yopiladi. Keyin Elizabeth Theranos ustidan nazoratni yo‘qotdi va SEC to‘lovlarini hal qilish uchun 500 000 dollar to‘laydi. Sobiq hamkori Sanni Balvani bilan birgalikda ular 2018-yilda Adliya vazirligi tomonidan firibgarlik uchun ayblanadi. Sarmoyadorlarni aldaganlik bo‘yicha 11 ayblovdan 4 tasi bo‘yicha sudlangan Xolms hozirda $0,00 sof boylikka ega. Jarayon davomida tadbirkor ikki farzandni dunyoga keltirganiga qaramay, u 11 yilga ozodlikdan mahrum etildi. Uning hayoti “Sobiq ma’shuqa” filmida Amanda Seyfrid tomonidan ijro etilgan.
Joselin Vildenshteyn
Mish-mishlarga ko‘ra, Joselin Uildenshteyn xarid uchun oyiga 1 million dollar, telefon to‘lovlariga esa kamida 5 ming dollar sarflaydi. 2018-yil may oyida oqsuyak ayol va marhum milliarder san’at dileri Alek Vildenshteynning sobiq rafiqasi bankrotlikdan himoyalanish uchun federal qonunning 11-bobga murojaat qildi. New York Post gazetasining xabar berishicha, u arizada oylik daromadi 0 dollar ekanini va 900 dollarlik ijtimoiy sug‘urta to‘lovlari hamda do‘stlari va oilasining yordami bilan kun kechirishini aytgan. Uning so‘zlariga ko‘ra, moliyaviy muammolarining aksariyati ajralish jarayonidagi xatolar bilan bog‘liq.
Ajrashish uchun 2,5 milliard dollarning katta qismini sarflaganiga qaramay, Joselin New York Post gazetasiga bergan intervyusida unga ko‘proq mablag‘ va’da qilinganini aytadi. Kelishuvga ko‘ra, unga ikkita kartina beriladi, biri soxta bo‘lib chiqqan Diyego Velaskes, ikkinchisi esa Pol Sezanning asl bahosining bir qismiga sotilgan. 2018-yilning may oyida sobiq milliarder New York Post nashriga bergan intervyusida unga “butun umri davomida ega bo‘lishi kerak” deb hisoblagan barcha narsani undirib bera oladigan “eng zo‘r advokat” qidirayotganini aytadi.
Bernard Meydoff
Berni Meydoff AQSH tarixidagi eng yirik piramida sxemasining yetakchisi sifatida tanilgan. Moliyaviy sanoat faxriysi 2008-yil dekabr oyida halokatga qadar o‘nlab yillar davomida e'tibordan chetda qoldi. Janjaldan oldin uning rafiqasi bilan birgalikdagi boyligi 823 million dollardan 826 million dollargacha bo‘lgan edi — hozir u umrbod qamoq jazosini o‘tamoqda. Meydoff 1960-yilda o‘zining Uoll-stritdagi Bernard L. Meydoff Investment Securities LLC firmasiga asos solgan va Nasdaq raisi bo‘lgan. CNN Business ma'lumotlariga ko‘ra, Meydoff investorlarni 65 milliard dollarga aldagan.
Adliya departamenti investitsiya maslahatchisini firibgarlik, pul yuvish, yolg‘on guvohlik berish va o‘g‘rilikning 11 moddasi bo‘yicha sudga beradi. Berni Meydoff federal qamoqxonada maksimal 150 yillik qamoq jazosini oladi. Qamoqqa borishdan oldin Meydoff prokurorlar bilan kelishuvga ko‘ra o‘z aktivlarining katta qismidan voz kechadi. Meydoff boyligining katta qismini - taxminan 80 million dollarlik "saroylar, zargarlik buyumlari, avtomobillar va san'at asarlari" dan voz kechishi evaziga uning rafiqasi Rut Meydoff 2,5 million dollar oladi. Bernard terminal buyrak kasalligi va koronavirus tarqalishi tufayli ozod etilishini talab qiladi, ammo prokurorlar uni ozod qilishdan bosh tortishadi va u qamoqda vafot etadi. Uning obrazini “Buyuk va qudratli dahashatli" filmida De Niro rolini ijro etgan.
Allen Stenford
AQSh tarixidagi ikkinchi yirik investor firibgarligi bo‘yicha yetakchi shaxs Allen Stenford o‘zining yashirin biznesi va 18 000 dan ortiq mijozni aldagani bilan mashhur. Meydoff qurbonlaridan farqli o‘laroq, Stenford mijozlari ularga qarshi sodir etilgan jinoyatlar uchun hali tovon puli olmagan. Allenning jinoyatlari unga tegishli bo‘lgan Texas fitnes klubi bankrot bo‘lganidan keyin boshlangan. Keyin u offshor bankingga murojaat qiladi va o‘z sxemasi bo‘yicha ishlay boshlaydi. CNBC ma'lumotlariga ko‘ra, Stenford qurbonlarining ko‘pchiligi “xavfsiz investitsiyalar” va'da qilingan nafaqaxo‘rlar edi.
Qimmatli qog‘ozlar va birjalar komissiyasi 2009 yil 17 fevralda Stenford moliyaviy guruhining Xyustondagi shtab-kvartirasida reyd o‘tkazganida, ular magnat va uning sheriklarini “katta ko‘lamli firibgarlikda” ayblaydi. Tergov Stenford o‘zining dabdabali turmush tarzini moliyalashtirish uchun investorlarni aldaganini da'vo qiladi. AQSh tarixidagi ikkinchi yirik Ponzi sxemasi unvoniga ega bo‘lgan holda, Stenforddagi firibgarlik investorlar uchun 7 milliard dollar yo‘qotish bilan yakunlanadi. Stenford 2012-yilda 13 ta jinoyatda ayblangan va Florida shtatidagi qattiq rejimli qamoqxonada 110 yillik qamoq jazosini o‘tamoqda.
Vijay Mallya
Hindistonlik milliarder sanoatchi, spirtli ichimliklar magnatining o‘g‘li va o‘zining ekstravagant ziyofatlari va ajoyib turmush tarzi bilan mashhur bo‘lgan hind aviakompaniyasi Kingfisher Airlines egasi edi. U bank kreditlarini to‘lamagani uchun boyligining katta qismini yo‘qotdi. 2012-yilda Mallya o‘zining aviatsiya biznesini saqlab qolish uchun bankdan katta qarzga botgani ma'lum bo‘ldi. Hindiston banklari tadbirkor qidira boshladi. Hindiston parlamentining yuqori palatasiga a’zo bo‘lganida olgan diplomatik pasportidan foydalanib, Hindistondan Buyuk Britaniyaga qochib ketgan.
Hozirda hukumat va banklar sudga murojaat qilish uchun Mallyani qaytarib berishga harakat qilmoqda. Business Standard ma'lumotlariga ko‘ra, tadbirkor bank firibgarligi va 90 milliard rupiyga yaqin pul yuvishda ayblanmoqda, bu taxminan 1,3 milliard dollarni tashkil etadi. Vijayning sof boyligi bankrotlik to‘g‘risidagi ariza 1,145 milliard funt sterling miqdoridagi qarzni undirish uchun ishlatilganidan keyin sezilarli darajada kamaydi. Qolgan mablag‘lar haligacha qaytarilmagan.
Donald Tramp
AQSHning sobiq prezidenti Donald Tramp bankrotlikdan yiroq. Garchi u hech qachon o‘zini bankrot deb e'lon qilmagan bo‘lsa-da, biznesmen siyosatchiga aylangan ko‘plab kompaniyalarini bankrot qildi. Trampning Atlantik-Siti shahridagi Toj Mahal kazinosi 1991-yilda “moliyaviy ahvoli inqirozga yuz tutganligi sababli obligatsiya egalariga foizlarni to‘lashdan so‘ng” bankrotlik to‘g‘risida ariza bergan edi. Nyu-Yorkdagi Plaza mehmonxonasi bilan birga Trampning yana ikkita kazinosi ham bankrotlik to‘g‘risida ariza bergan. PolitiFact, shuningdek, Tramp tomonidan ilgari noma'lum bo‘lgan ikkita bankrotlik holatini aniqladi, biri 2004-yilda Trump Hotels va Casinos Resorts uchun 1,8 milliard dollar qarz edi, ikkinchisi esa 2009-yilda Trump Resorts uchun. Biroq Donald Trampni bankrotlik bilan bog‘liq ko‘p yillik tarixi bezovta qilmagan ko‘rinadi.
Patrisiya Klyuge
Patrisiya Klyuge 2008 yilda uy-joy inqirozi paytida hamma narsani yo‘qotmaguncha ijtimoiy hayot namunasi edi. Sobiq merosxo‘r va model bir paytlar 5 milliard dollar boylikka ega bo‘lgan Jon Klyuge bilan ajrashganidan tushgan pulning katta qismini o‘z uzumzoriga kiritgan. Biroq uy-joy bozori qulaganida, u hamma narsadan, jumladan yiliga 1 million dollarga texnik xizmat ko‘rsatishdan va Albemarledagi ulkan mulkidan mahrum bo‘ldi. Hatto zargarlik buyumlari va san'at asarlarini kimoshdi savdosida sotishga majbur bo‘ldi, ammo bu ham yordam bermadi — 2011-yil iyun oyida bankrotligi uchun ariza berishi kerak edi.
Patrisiya uchinchi eri Bill Mezo bilan birgalikda Albemarle yaqinidagi 960 gektar maydonda Klyuge Estate vino zavodi va uzumzorini tashkil qildi. Mulkdan vinolar butun mamlakat bo‘ylab zodagonlar va taniqli odamlarning dasturxonlarini, shu jumladan Chelsi Klintonning to‘yini bezatib turardi. Lekin bir qator muvaffaqiyatsiz sarmoyalar va uy-joy bozori qulashidan so‘ng Klyuge hamma narsasini yo‘qotdi. Vino zavodi esa Donald Tramp qo‘liga o‘tdi.
Shon Kuinn
Shon Kuinn bir vaqtlar Irlandiyaning eng boy odami edi. U plastmassa va shisha kabi sohalarga, shuningdek, mehmonxona biznesiga kiritgan sarmoyalari orqali muvaffaqiyatga erishdi. U shuningdek, 2008-yilgi moliyaviy inqiroz paytida soliq to‘lovchilar bankrotlikdan olib qolgan Anglo Irish Bank’ning 25% ulushiga ega edi. Bank hukumat nazoratiga o‘tdi, shu tariqa Kuinn oilasi va bank o‘rtasida bir qator huquqiy muammolar boshlandi. Ushbu investitsiyalar tufayli tadbirkor 2,8 milliard dollarlik boyligining katta qismini yo‘qotdi: bir vaqtning o‘zida Anglo Irish Bank’ni sotib olgan Irish Bank Resolution Corp., Kuinn bankdan 2 milliard yevrodan ortiq qarzdor ekanini da'vo qildi.
Sobiq milliarder qarzlarini to‘lamaslik uchun aktivlarini bankdan yashirishga uringani uchun sudga hurmatsizlikda ayblangan. Financial Times gazetasining xabar berishicha, 2011-yil noyabr oyida Kuinn bankrotlik to‘g‘risida ariza berganida uning aktivlari 50 ming funt sterlingdan kam bo‘lganini aytgan. Shonning yaqin hamkori va Quinn Industrial Holdings direktori Kevin Lunni 2019-yil sentabrida o‘g‘irlab ketilgan va kaltaklangan, bu Kuinn va uning atrofidagilardan qasd oluvchilar borligini ko‘rsatdi.
