Angliyadagi tarbiya va ta’limning o‘ziga xos xususiyatlari, shuningdek, bolalarning keyingi hayotda u ochadigan imkoniyatlar haqida bolalar bog‘chasi asoschisi Xolli Roberts xonim aytib beradi.
Farzandingizni beshikdan boshlab ijtimoiy hayotga o‘rgating
Buyuk Britaniyada bolani hayotining ilk kunlaridanoq jamoat joylariga olib borish odat tusiga kiradi. Va bu yosh bolali oilalar uchun eng qulay Yevropa mamlakatlaridan biri bo‘lganligi sababli (kid-friendly country), hamma narsa chaqaloq bilan erkin yashash uchun nihoyatda moslashtirilgan.
Jumladan, savdo markazlarida ovqatlantirish va yo‘rgaklash uchun maxsus xonalar, har bir kafe va restoranda baland stullar va maxsus menyu mavjud bo‘lib, ko‘chalar, piyodalar yo‘laklari va zinapoyalardan qulay chiqish uchun pandus yo‘llari bilan jihozlangan. Aytgancha, bunday rivojlangan infratuzilma tufayli bolalarning jamiyatda ijtimoiylashuvi ancha tezlashadi.
Farzandingiz uchun mas’uliyatni boshqalarga yuklamang
Tumanli Albionda yosh oilalar ko‘pincha ota-onalaridan alohida yashaydilar. Shuning uchun, ayniqsa, yosh avlodni tarbiyalashda bobo va buvilarning yordamiga murojaat qilish odatiy hol emas.
Asosan, enagalar ko‘pincha maxsus mahoratga ega bo‘lmaganlar bolalarga qarashga yordam beradi. Ammo Buyuk Britaniyada professional enagani yollash juda qimmat, shuning uchun faqatgina o‘rtacha daromaddan yuqori bo‘lgan oilalar bunga qodir. Bu holda enaga uchun ham yuqori talablar qo‘yiladi: u endi nafaqat chaqaloqni parvarish qiladi, balki u bilan rivojlanish darslarini ham o‘tkazadi.
Bolaning shaxsiyatini shakllantirish va rivojlantirish
Inglizlar o‘z farzandlariga nimanidir tanlashda to‘liq erkinlik beradilar, chunki ular bolani juda erta yoshdanoq shaxs sifatida rivojlantirish kerak, deb hisoblashadi. Masalan, ota-onalar, ehtimol, Buyuk Britaniyadagi barcha ta’lim muassasalari quyidagi tamoyilga amal qiladi: bolaga birovning fikrini majburlamang, hatto, u to‘g‘ri bo‘lsa ham — bola o‘zi qaror qabul qilishni o‘rganishi lozim. Shunga ko‘ra ularning oqibatlari uchun javobgar bo‘lish zaruratdir.
Zero, asosiy vazifa — bolada kuchli va mustaqil xarakterni tarbiyalash, uni tahlil qilish va xulosa chiqarishga o‘rgatishdir. Aytgancha, Buyuk Britaniyada har qanday, hatto, eng ahamiyatsiz muvaffaqiyat ham go‘dakni xursandchilik bilan maqtash va shu bilan uni yangi yutuq-g‘alabalarga undash odatiy holdir.
Bolani jazolamang
Ingliz onalari juda sabr-toqatli va tabassumli. Ular har doim bolasi bilan do‘stona aloqada bo‘lish uchun kuch va energiyaga to‘la. Ular hech qachon bolaga ovozini ko‘tarmaydilar yoki yomon xulq-atvori uchun boshining orqa tomoniga urmaydilar. So‘nggi chora sifatida ular bolaning e’tiborini boshqa narsaga chalg‘itishga harakat qiladi, chunki jismoniy jazo juda qattiq taqiq ostida. Maksimal ruxsat etilgan jismoniy jazo — yengilgina shapaloqdir.
Darvoqe, Buyuk Britaniyada boshqa odamlarning bolalariga dakki berish odatiy hol emas, chunki bu bolaning g‘ururiga putur yetkazishi va o‘ziga ishonmaslikni keltirib chiqarishi, hatto, komplekslarning paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun, agar siz shaxsan birovning bolasining xatti-harakatlarini yoqtirmasangiz, unda siz faqat bolaning ota-onasi bilan bog‘lanishingiz kerak.
Farzandingizni bolaligidanoq chiniqtiring
Salomatlik asosi immunitetdir, shuning uchun ingliz onalari farzandlarini shunday tabiiy ravishda qotib qolish uchun ataylab o‘rab chirmashmaydi. Hatto, qishda ham ko‘chada kalta shim kiygan o‘g‘il va yubka kiygan qizlarni ko‘rish mumkin va bu mutlaqo normal holat. Aynan shu qoida Britaniya qirollik oilasi farzandlariga ham tegishli.
Bolalarni bir-biri bilan muloqot qilishga o‘rgating
Angliyadagi park bo‘ylab sayr qilib, skameykada o‘tirgan onalarni ko‘rishingiz mumkin, ular aravachadagi bolalarini bir-biriga o‘zaro qaratib qo‘yishadi. Nima uchun bunday qilishadi? Birinchidan, shu tarzda bola atrofdagi dunyo va boshqa odamlar bilan mustaqil ravishda tanishadi.
Ikkinchidan, ular buni ko‘pincha bolaning boshqa odamlar bilan muloqotiga yoki kitob o‘qishiga xalaqit bermasligi uchun qilishadi. Bundan tashqari, bolaning orqasidan tepalikka yugurish yoki qumda soatlab u bilan o‘tirish odatiy hol emas. Shunday qilib, inglizlar o‘z farzandlarini mustaqil ravishda bir-birlari bilan muloqot qilish va munosabatlarni o‘rnatishga o‘rgatishadi.
Bolaga yaxshi xulq-atvorni o‘rgating
Inglizlar bolaga yaxshi xulq-atvorni faqatgina shaxsiy namuna orqali o‘rgatish mumkinligiga ishonch hosil qilgan. Shuning uchun, odob va xushmuomalalik arzimas tuyulgan munosabatlar uchun ham qanchalik muhimligini ko‘rsating. Masalan, bolaligidanoq uning lug‘atiga “rahmat”, “iltimos” kabi so‘zlarni kiriting — bunday so‘zlar bola tarbiyasining asosiga aylanadi.
Bu qoida Britaniya qirollik oilasida ham amal qiladi. Zero, bolalikdan o‘rgatilgan odob-axloq qoidalari bolaning kelajagiga qo‘yilgan sarmoyadir.
Farzandingiz bilan birga tafakkur qiling
Misol uchun, agar farzandingiz bilan birga kitob o‘qiyotgan yoki multfilm tomosha qilayotgan bo‘lsangiz, u bilan qahramonlarning harakatlari va munosabatlarini yoki syujetni muhokama qilishga vaqt ajrating. Bu go‘dakka xarakterning ko‘p turlari borligini bilib olishga yordam beradi va ular bu dunyoda o‘zlarini turli yo‘llar bilan namoyon qilishlari mumkin.
Shuningdek, boladan qahramonlarning yuzlarida qanday his-tuyg‘ularni ko‘rganligini so‘rashingiz va shu bilan bolaga hayotimizda his-tuyg‘ularning rang-barangligini aytishingiz mumkin. Bunga nafaqat “baxt”, “qayg‘u” yoki “quvonch” kiradi, balki yanada murakkablari — “xijolat”, “zavq”, “g‘azab” va boshqa his-tuyg‘ular shular jumlasidandir. Shu tariqa bolani ko‘rgan yoki eshitgan narsalarni aks ettirishga va tahlil qilishga o‘rgatasiz. Kelajakda bu unga muloqotda muvaffaqiyat qozonishiga yordam beradi.
Dasturxon atrofida o‘tirish odobi
Dasturxon atrofida bolaning xatti-harakati — ko‘plab ota-onalarning jiddiy muammolari. Bola bog‘chaga borganida, u o‘zini, yon-atrofini ifloslantirmasdan, jihozlardan mustaqil foydalanishni va ehtiyotkorlik bilan ovqatlanishni o‘rgangan bo‘lsa, juda soz.
Ovqatlanayotganda o‘zini tutish odobi ota-ona tarbiyasining muhim belgilaridan biridir. Shuning uchun inglizlar oilaviy ovqatlanish kabi yoqimli daqiqalarni o‘tkazib yubormaydilar. Bu mehrli oila davrasida bo‘lish uchun qo‘shimcha imkoniyat bo‘lishi bilan birga odob o‘rganish jarayoni hamdir. Bola o‘zingizni qanday tutishingiz, jihozlardan qanday foydalanayotganingizni ko‘rib chiqadi va shunga mos ravishda sizning xatti-harakatingizdan beixtiyor nusxa ko‘chiradi.
Jamg‘armalarning asosi — EYFS bolalarni go‘dakligidan rivojlanishiga mo‘ljallangan Britaniya dasturi
Buyuk Britaniyada bolalar ta’lim olishni juda erta boshlaydilar. Birlashgan Qirollikdagi bolalar bog‘chalarida bolalarning erta rivojlanishi va maktabgacha ta’limning “Early Years Foundation Stage” (EYFS) dasturi qo‘llaniladi.
Britaniyaning EYFS dasturi o‘n yillarki foydalanib kelinayotgan, o‘zini isbotlagan muvaffaqiyatli dasturdir. Aytgancha, ushbu dastur bolalar bog‘chalarida oddiy bolalardan tortib taxt merosxo‘rlariga qadar foydalaniladi.
EYFS dasturining o‘ziga xosligi nimada?
- O‘rganish faqat o‘yin shaklida amalga oshiriladi, shuning uchun bola o‘qish uchun hech qanday bosim yoki majburlashni boshdan kechirmaydi. Agar siz Britaniyadagi bolalar bog‘chasi o‘quvchisidan u yerda kun davomida nima qilganini so‘rasangiz, bola “o‘ynadim” deb javob beradi.
- Bunday o‘quv majmuasi bolalarga o‘zini o‘zi bilishga, jamiyat, tabiat va asosiy insoniy qadriyatlarga nisbatan o‘z ahamiyatini tushunishga yordam beradi.
- Dastur bolalarni empatiya va sezishni, his qilishni o‘rgatadi.
- EYFS yangi tug‘ilgan chaqaloqning to‘liq huquqli ko‘p qirrali ta’limini va rivojlanishini ta’minlaydi, shunday ekan qo‘shimcha repetitorlarni izlashning hojati bo‘lmaydi.
Xulosa shuki, ta’limga bunday yaxlit yondashuv tufayli britaniyalik bolalar boshqalarning fikri va shaxsiy makonini qadrlashni biladigan vazmin, xushmuomala va muvozanatli insonlar bo‘lib ulg‘ayishadi. Kuchli xarakter va rivojlangan iroda ularga hayotning barcha qiyinchiliklarini osongina yengib o‘tishga yordam beradi.
Mavzuga doir:
Izoh (0)