Xitoy Ukrainaga kassetali bombalar berishni olovga yog‘ sepishga qiyosladi
Amerika kassetali o‘q-dorilarining Ukrainaga o‘tkazilishi urush hududida gumanitar muammolarga olib kelishi mumkin, tomonlar olovga yog‘ sepmasligi va mojaroning kuchayishiga hissa qo‘shmasligi kerak. Bu haqda 10-iyul kuni Xitoy Tashqi ishlar vazirligi rasmiy vakili Mao Nin jurnalistlar bilan bo‘lib o‘tgan brifingda ma’lum qildi, deb yozadi Sina.
“Kassetali o‘q-dorilarning mas’uliyatsizlarcha topshirilishi gumanitar muammolarga olib kelishi mumkin”, — dedi Mao Nin.
Xitoy, shuningdek, AQSH qarori xalqaro hamjamiyatda xavotir uyg‘otganiga hamda ko‘plab davlatlar allaqachon bu qarordan norozi ekaniga e’tibor qaratdi.
Pekin kassetali o‘q-dorilarni topshirish masalasida “ehtiyotkor va vazmin pozitsiyasi”da bo‘lish kerak, deb hisoblamoqda. Mao Nin shuningdek, Xitoy mojarodan chiqishning yagona yo‘li sifatida muzokaralarni ko‘rishini eslatdi.
7-iyul kuni AQSH prezidentining milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisi Jeyk Sallivan Kiyevga kassetali o‘q-dorilar yetkazib berish rejasini ma’lum qildi. Oq uy Ukrainada klasterli snaryadlardan foydalanish tinch aholi uchun xavf tug‘dirishini tan olgan, shuning uchun AQSH ularni topshirish qarorini keyinga qoldirgan.
Kassetali o‘q nima?
Kassetali o‘q-dorilar (yoki kassetali bombalar) o‘nlab-yuzlab kichikroq bombalarni o‘z ichiga olgan konteynerlardir. Ularni samolyotdan, artilleriyadan, raketa otish moslamalaridan, dengiz qurollaridan otish mumkin.
Kassetali o‘q-dorilar oldindan belgilangan balandlikda ochiladi, bu mo‘ljallangan nishonning maydoniga bog‘liq bo‘lib, ichidagi o‘q-dorilar belgilangan hududga taqsimlanadi. O‘q-dorilar bir-biriga taymer bilan bog‘langan va yerga yaqinroq portlaydi.
Nima uchun kassetali o‘q-dorilar bahsga sabab bo‘lmoqda?
Bombalar katta maydonga tushgani sababli ular jangovar bo‘lmagan hududlarga ham tahdid solishi mumkin. Bundan tashqari, Xalqaro Qizil xoch qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, o‘q-dorilarning 10 foizdan 40 foizgacha bo‘lgan qismi nobud bo‘ladi va portlamagan o‘q-dorilar tinch aholi uchun yillar va hatto o‘nlab yillar davomida xavf tug‘diradi.
Potensial halokatli kassetali o‘q-dorilar Laos va Vyetnamda ishlatilganidan 50 yil o‘tib hamon portlamay qolmoqda, bu esa mazkur qurollarni keng miqyosda taqiqlashni talab qilishga undadi.
Kassetali o‘qlar to‘g‘risidagi konvensiya tufayli dunyoning aksariyat mamlakatlari ushbu qurollardan foydalanishni allaqachon taqiqlab qo‘ygan, bu esa ularni zaxiralash, ishlab chiqarish va uzatishni ham taqiqlaydi. Ushbu konvensiyaga 123 davlat qo‘shilgan, ammo yana 71 davlat (xususan, AQSH, Ukraina, Rossiya) qo‘shilmagan.
Dushman qo‘shinlari yoki transport vositalariga hujum qilish uchun o‘q-dorilardan foydalanish xalqaro huquqqa zid emas. Ammo, Human Rights Watch tashkilotiga ko‘ra, bu qurollar bilan tinch aholini nishonga olish urush jinoyati sifatida baholanishi mumkin. Tashkilot, shuningdek, Ukraina ham, Rossiya ham urush paytida kassetali o‘qlardan foydalangan holda tinch aholini o‘ldirganini da’vo qilmoqda.
