Япония таълим тизими бўйича ўзига хос йўналиш яратган давлатлардан бири ҳисобланади. Кунчиқар мамлакатда таълим олиш тартиби қандай? Хорижлик талабалар учун қандай имконият, шароит ва имтиёзлар мавжуд? Японияга ўқишга бормоқчи бўлган талаба нималар билиши керак? Бу ҳақида ўзи Японияда ўқиб, ҳозирда японларга дарс бераётган доцент ўзбекистонлик Эркин Курганов «Дарё»га батафсил гапириб берди.
Эркин Курганов 1987 йилда Наманган вилояти, Чортоқ туманида туғилган. 2010 йилда Ўзбекистон миллий университетининг биология факультетини тамомлаган. Япония Миллий физиология институтида илмий ишлар олиб бориб, 2017 йилда PhD босқичини муваффақиятли тугатган. Ҳозирда Кёто технология институтида доцент (Ассистент Профессор) бош мия ва нерв соҳаси бўйича талабаларга дарс бериб келмоқда.
Илк бор Японияга боришим ҳақида
Япония ҳақида илк бор талаба бўлган кезларим эшитганман. Ўша пайтлари иқтидорли талабалар учун «Sumitomo» фонди ташкил этилган эди. Мана шу фонд сабаб, Кунчиқар мамлакатга қизиқишим уйғонган. Талабалик пайтимда йўналиш танлашга қийналганман лекин устозларим маслаҳати билан биофизика йўналишини танлаганман. Кейинчалик устозим академик Равшан Сабировнинг таклифи ва қизиқтиришлари туфайли 2010 йил Японияга бориб, у ердаги илм-фан билан танишганман. 2012—2017 йиллар давомида Япония миллий физиология институтида PhD (Бу 5 йиллик дастур бўлиб, 2 йил магистратура ва 3 йил PhD) ўқидим. Ҳозирда Кёто технология институтида бош мия ва нерв соҳаси бўйича талабаларга дарс ҳам беряпман.
Ўзбекистон ва Япония: таълим тизими ва фарқли жиҳатлар
Таълим тизими Ўзбекистоннинг энг оғриқли нуқтаси деб ҳисоблайман. Чунки Японияда бир неча йиллардан буён ўқиб ва шу соҳада бир муддат ишлаб тушундимки, юртимизда таълим тизими ва тиббиёт ўтган давр мобайнида ўз жойида қотиб қолмаган, балки ортга кетган десам адашмайман. Бу ортга кетиш афсуски, мактабгача таълим муассасасидан бошлаб, ўша аспирантура ва докторантурагача давом этган.
Умуман олганда, Япония ва Ўзбекистон таълим тизимини таққослаб бўлмайди. Сабаби тафовут жуда катта. Ўзим мисолимда айтадиган бўлсам, Ўзбекистон миллий университетининг биология факультетидаги 4 йиллик ўқиш давомида 60 га яқин фанларни ўзлаштиришга мажбур бўлганмиз. Биология соҳасида ўқийдиган талабалар учун масалан, этика, эстетика ва яна бир неча гуманитар соҳадаги фанларни нима кераги бор дейдиган одам бўлмаган. Қизиғи шундаки, ҳозир ҳам шу саволни берадиган одам йўқ. Яна бир томони, бу талабаларни ҳақиқий илм билан мустақил шуғулланиш учун вақти йўқ. Шунинг учун биз японларнинг таълим тизимидан жуда кўп нарсаларни ўзлаштиришимиз керак. Бунда биринчи навбатда ўқитувчиларни мактабларга саралаб олишдан бошлаб, то дарс бериш усули, ёндашуви олий таълимдаги дарс жараёнлари ва илмий даража олишдаги эркинликларни айтиб ўтишим мумкин.
Ўзим ҳозирда фаолият юритаётган даргоҳда талабалар асосан, бошланғич 2 йилда (бакалаврлар назарда тутиляпти) назарий ва амалий жиҳатдан билимларини мустаҳкамлаб, шу 2 йил давомида факультетни ҳар бир кафедраси билан танишишади. Учунчи босқич 2-семестрдан бошлаб эса ўзлари ариза топширган кафедрадаги лабораторияларга бириктирилиб, кейинги 1,5 йил давомида бевосита ўз илмий ишлари билан машғул бўлади. Мана буни эркинлик, эркин фикрлашга ва келажакда мустақил бўлишга тайёрлов деса бўлади.
Япон талабалари ҳақида
Япон талабаларини бир сўз билан таърифлаш қийин. Юқорида айтганимдек, дарс бериш жараёни Ўзбекистондагидан анча фарқли бўлгани боис, талабалар ҳам шунга яраша. Масалан, дарсда талаба ёнидагиларга ҳалал бермаган ҳолда ухлаши мумкин ва ўқитувчи бу учун талабани жазоламайди. Талабалар билан профессорларни муносабати, бир-бирларига бўлган ҳурмати ҳавас қиларли даражада. Профессор ўз лабораториясидаги талабалар билан жуда яқин. Мен ҳам талабаларим билан илмий мавзуларни кенг муҳокама қиламиз, бир-биримизни эшитамиз, уларни кенг фикрлашини кўриб ҳавасим келади. Кўпчилик талабалар дам олиш кунлари вақтинчалик ишлаши мумкин. Бу ерда уни «баито» (аслида «арубаито») дейишади. Бу талабаларга бироз бўлса ҳам молиявий мустақиллик беради.
Японлар ҳақида англаганларим
Японлар ўта мулойим халқ. Баъзи урф-одатлари ўзбекларга ўхшаб кетади. Табиатдан барчасини борича қабул қиладиган инсон бўлганим учун кўникиб кетишим унчалик қийин бўлмаган. Менга уларнинг чой тайёрлаш маросими жуда ёқади. Ҳар бир жараёнини эринмасдан бажаришади. Уларни кузатиб туриб, сабр дегани шу бўлса керак-да дейман ўзимга ўзим. Яна уларда инсонларнинг бир-бирига бўлган ҳурмати таҳсинга сазовор. Энг асосийси, японлар жуда меҳнаткаш халқ. Иш соати тугашига қарамай, кўпчилиги тунгача ишлайди. Мен ҳам борганимдаёқ, улардан шу хислатни юқтириб олганман.
Японияда ўқимоқчи бўлган талабаларга маслаҳатлар
Японлар ўзи меҳнаткаш бўлганидек, бошқалардан ҳам шу меҳнатсеварликни, изланишни кутади. Шунинг учун Японияга келиб, ўқимоқчи бўлган талабалар ўз соҳасини севадиган, илмга чанқоқ бўлишлари керак. Албатта, инглиз тилини билишлари, қолаверса, япон тилини ҳам ўзлаштиришса, келажакда ўзлари учун фақат фойдали бўлади. Японларга ўз тилларида мулоқот қилсангиз, улар сизни жудаям ҳурмат қилишади. Устозим академик Сабиров доим «Чет элда ўқишни ва ишлашни хоҳласангиз, ўз соҳангизни ёки чет тилини ўзини билишиз етарли эмас. Дейлик, сиз соҳангиз бўйича етук олимсиз, тил билмасангиз ўз ғояларингизни бошқаларга етказиб бера олмасангиз натижа нолга тенг. Худди шундай чет тилини билиб, ўз соҳангизни билмасангиз ҳам ҳеч нимага эриша олмайсиз. Иккаласини ҳам тенг олиб боришга ҳаракат қилинг» деб таъкидлардилар. Келажакда Японияга келиб ўқимоқчи бўлган ёшларга ҳам шу сўзларга эътибор беришларини сўрардим.
Мамлакатда талабаларга имкониятлар кўп. Масалан, бошқа хорижий малакатлардан фарқли равишда худди биздагидай Японияда университетларда стипендия берилади. Бундан ташқари Монбукагакушо, ЖASСО каби номдор давлат стипендиялари, шунингдек, ҳар бир вилоят (префектура), хусусий корхона ва ташкилотларнинг ҳам алоҳида стипендиялари бор. Айтмоқчи бўлганим, ҳақиқий ўқийман, изланаман деган талаба учун молиявий томондан қўлловчи имкониятлар етарли.
Бундан ташқари, Японияга келмоқчи бўлган ёшларга биринчи навбатда пунктуал (ўз вақтида) бўлишни маслаҳат бераман. Японияда вақтни қадрлашади. Японияда атиги 10 сония кеч қолган ёки эрта кетиб қолган поезд учун расман узр сўралган ҳолатларни кўпчилик эшитган ёки ўқиган бўлса керак. Қисқа қилиб айтганда, тариб-интизомли, билимли кадр жамиятда ўз ўрнини, албатта, топиб кетади.
Изоҳ (0)