Турли қийинчилик ва ақлга сиғмайдиган ҳодисаларга қарамай, соҳасининг ортидан жамиятда ўрнини топаётган ва соғлом фикрларини ифодалашдан тап тортмайдиган ёшлар бор экан эртанги кунга бўлган умид сўнмайди. «Дарё» «Ҳали умид бор(ми)?» номли илк лойиҳа доирасида «Илм-фан соҳасида ишлайдиган одам бирданига бойиб кетмайди» деб ҳисобловчи кимёгар талаба Муҳаммадбобур Юсупов билан суҳбатлашди.
Ақлли кадрларни йўқотишнинг оғир юки йиллар ўтгач билинади. Вақти-соати келиб бир вақтлар дипломини пулга сотиб олган, фалончи танишидан фойдаланиб ишга кирганлар қўштирноқ ичидаги мутахассисга айланади. Бунинг бадали эса оғир бўлади. Келажак ўз қорни ва чўнтагини қаппайтиришдан бошқа дарди йўқ бўлганларга қолмаслиги учун ҳам ақлли ёшларни қўллаб-қувватлаш, уларни эшитиш керак.
Кимё оламига қадам
Ўзбекистон Миллий университетининг кимё факультетида магистратура босқичида ўқиётган Муҳаммадбобур Юсуповнинг кимёга қизиқиши болалигида кўрган кино, мультфильмларидаги лаборатория, кимёвий идишлар, модда ва жараёнлар акс этган кадрлардан кейин пайдо бўлган. Мактаб ва лицейда севган фанини мукаммал ўрганишга астойдил уринган Муҳаммадбобур бакалавр ва магистратурада ҳам қизиқиши ортидан эргашади. Айни вақтда келгусида олиб бориладиган илмий-тадқиқот йўналишлари, келажак ҳали кашф этмаган соҳа сирларини ўрганиш билан банд. Кейинчалик кимё саноатининг экспериментал соҳаси бўйича энг етук мутахассислардан бирига айланиш нияти ҳам бор.«Ўзбекистонда экспериментал кимёгарлар деярли қолмади. Мавжудлари ҳозир кексайиб қолган, ёшроқлари эса Европада», — деб ҳисобловчи кимёгар талаба ёшларнинг аниқ ва табиий фанларга қизиқмаслиги сабабини илм-фан соҳасида ишлайдиган одамларнинг бирданига бойиб кетмаслиги билан боғлайди. Унинг фикрича, фан соҳасида олимлик даражасига эришаман деган ҳар қандай инсон оғир ақлий ва жисмоний меҳнатни бажармасдан туриб етук кадр бўла олмайди.
Кашфиёт қилиш учун хорижга кетиш шартми?
Бугун Муҳаммадбобур 16 ёшидагидан кўра бошқача фикрлайди. Британия ва Германиядаги лабораторияларда ишлаб, илмий иш қилишни мўлжаллаган йигит ҳозир Ўзбекистонда ҳам илм-фан соҳасида қиладиган жуда кўплаб кашфиётларга имконият бор, деб ҳисоблайди. Ўзбекистон Миллий университетининг собиқ ректори Шуҳрат Сирожиддинов ёрдами, хориж ташкилотлари билан ҳамкорликда грантлар борасида қўллаб-қувватлагани, виждонли, ҳалол инсонларнинг кўмаги сабаб у 23 ёшида қиймати миллион доллардан ортиқ асбоб-ускуналар билан таъминланган лабораторияга эга бўлган. «Ҳеч бўлмаса олимларга, талаба ва ёш илмий тадқиқотчиларга халал беришмасин, уларнинг ишига тўсқинлик қилишмасин, шунинг ўзи энг катта ёрдам», — дейди суҳбатдошимиз.Тарих, маданият, сиёсатга қизиқиши қаторида ҳобби сифатида тил ўрганадиган Муҳаммадбобур юнон, яҳудий, итальян, испан, форс, араб, турк, умуман, ўндан ортиқ тиллардан баъзиларини маълум даражада, айримларини эса мукаммал билади. Ушбу тиллар орқали у қадимшунослик, Ўзбекистон тарихи, жаҳон маданияти ва санъатини ўрганади.
Лабораторияни ташкил қилишдан мақсад
Лабораториясида 200 дан ортиқ турли шишадан ясалган пробиркалар борлигини маълум қилган Юсупов ёш кимёгарлар у ерда иссиқ, совуқ, кислота ва ишқорга чидамли колбалар, бутун кимё соҳасида ишлатиладиган модда ва идишларни кўриб ўрганиши мумкинлиги, натижада экспертиза қилмасдан туриб қўлига берилган оддий ош тузини қаерда, қачон, ким томонидан ишлаб чиқарилгани, тозалик даражаси, қолаверса, сифатини айтиб берадиган даражага етишини истайди. Исроил давлатининг Тель-Авив ҳарбий лабораторияси, Британиянинг Скотленд-Ярд полиция маҳкамасидан мисол келтирган суҳбатдошимиз ушбу усулларни Ўзбекистонда қўллаш орқали ҳарбий соҳани ривожлантиришдан ташқари, криминалистикани қайта ислоҳ этиш мумкинлигини қўшимча қилади.Кимё соҳасининг ривожланишига тўсқинлик қиладиган камчиликлар ҳақида гап кетганда «Оддий ўқитувчи, репетитор кўп, лекин кимёгар ўқитувчи Ўзбекистонда бармоқ билан санагулик»дан ташқари, қиммат экани, мактаб лабораториялари барча зарур модда ва идишлар билан таъминланмагани, бу шароит бўлган тақдирда ҳам улардан фойдалана оладиган лаборант кадрни топиш муаммо эканини қайғурганча таъкидлайди.
Ҳаммаси таълимга боғлиқ
Дарсларни аввалгидек ўтилиши тарафдори бўлмаган Муҳаммадбобур Япония ёки Германия сингари мамлакатларда талабалар тўрт йил давомида китобда ёзилмаган реакцияларни бажариб кўриши, келажакда улардан қайси соҳада фойдаланиш мумкинлигини аниқлашини мисол қилиб келтиради. Унинг ҳаётдаги принципларидан бири — кўпчиликка эргашиш шарт эмас, мантиқан тўғри йўл тутиш кифоя.Суҳбатнинг тўлиқ вариантини «Дарё»нинг YouTube’даги саҳифаси орқали томоша қилишингиз мумкин.
Гулираъно Мусаева суҳбатлашди.
Тасвирчи ва монтажчи – Маъмуржон Обраҳматов.
Изоҳ (0)