Ўзбекистон ва гендер тенглиги: ҳозирги вазият қандай ва уни яхшилаш учун нималар қилиняпти?

Ўзбекистонда гендер тенглиги етарли таъминланмаган. Бу «Дарё»га Жаҳон банкининг Uzbekistan: The Second Systematic Country Diagnostic ҳисоботидан маълум бўлди.

Меҳнатга лаёқатли аҳоли таркибидаги аёллар улуши эркакларникига нисбатан 28 фоиз пунктга паст – бу фарқ юқори даромадли мамлакатлардаги ўртача кўрсаткичдан деярли икки баравар кўп.

Аёллар, айниқса, ёш аёллар кўпроқ ишсиз қолади ёки умуман ишламайди.

Нима учун иш қидирмаётганлиги ҳақида сўралганда, аёлларнинг 43 фоизи уй юмушларини сабаб қилиб келтиради, эркакларда эса бу кўрсаткич 7 фоизни ташкил қилади.

Ўзбекистонда кўпинча аёллар зиммасига болаларни парвариш қилиш, сув олиб келиш, овқат пишириш, тозалаш, боғдорчилик ва қарамоғидаги кишиларга ғамхўрлик қилиш каби кўп вақт талаб қиладиган уй юмушлари юкланади.

Аёлларнинг иш кучида иштирок этиш кўрсаткичлари паст бўлишига қарамай, ўртача ҳисобда аёллар иш ўрни танқислиги эркаклар ишининг етишмаслиги билан бир хил муаммо ҳисобланади.

2019 йилда таълим (76 фоиз) ва соғлиқни сақлаш (77 фоиз) каби ижтимоий соҳалардаги иш кучининг асосий қисмини аёллар ташкил этган.

Шу билан бирга, иш ҳақи ўртачадан юқори бўлган қурилиш (94 фоиз), транспорт ва омборхона (93 фоиз), ахборот ва коммуникация технологиялари (68 фоиз), молия ва суғурта фаолияти (65 фоиз)каби соҳаларда ишчи кучининг асосий қисмини эркаклар ташкил қилади.

Гендер тенглигини кафолатлаш ва гендер асосидаги зўравонликка қарши курашиш бўйича яқинда қабул қилинган қонунлар гендер тенгсизликни бартараф этишда муҳим биринчи қадамдир.

2019 йил сентябрь ойида қабул қилинган «Гендер тенглигини кафолатлаш тўғрисида»ги қонун аёллар ва эркаклар учун тенг имкониятлар яратиб, жинси бўйича камситишни тақиқлайди, давлат хизматларидан тенг фойдаланиш, давлат ва жамият ҳаётида иштирок этишни таъминлайди.

«Аёлларни зўравонликдан ҳимоя қилиш тўғрисида»ги қонун гендер зўравонлиги юзасидан ички ишлар органларига шикоят қилишнинг ҳуқуқий асосларини белгилаб, зўравонлик қурбонларини тизимли ҳимоя қилишга йўл очади.

Янги қонунларнинг қабул қилиниши гендер асосидаги зўравонликни жиноий ҳуқуқбузарликларнинг алоҳида тоифаси сифатида белгилаб беради ҳамда бундай ҳолатларни қайд этиш, кўриб чиқиш ва назорат қилиш талабларини белгилайди.