Кўплаб огоҳлантиришларга қарамай, бу каби ҳолатлар ҳар ёзда такрорланади: ота-оналар фарзандини автоулов ўриндиғида унутади ёки атайин ўша ерда қолдиради ва уларнинг сўзларига кўра атиги «бир дақиқага» кетган бўлади. «Новий очаг» нашри ёзги жазирама бошланишидан олдин, яна бир бор автотураргоҳда, қулфланган машина ичидаги болага таҳдид соладиган хавфни эслатиб, ота-оналарни юз бериши мумкин бўлган фожиадан огоҳлантиришга қарор қилди.
Америкалик Майлз Харрисон ҳар куни шундай қилади: эрталаб соат 5 да уйғониб, столдаги ўғли Чарльзнинг қабри устидан йиғилган тупроқли идишга қўлини ботиради.
Майлзнинг ўғлига нима бўлган?
Эндигина бир ярим ёшга тўлган Чарльз 2008 йил 8 июлда бутун кун давомида уни асраб олган отасининг машинасида қолиб кетгандан сўнг вафот этди. Унинг болалар боғчасига бораётганига атиги уч кун бўлганди. Ўша мудҳиш кунда Майлз ўғлини боғчага биринчи марта олиб бориши эди. Тонгда ота ўғлини машинага ўтқазди, кейин одатига кўра офисга йўл олди, доимгидек машинадан тушди ва уни қулфлади, машина ичидаги боласини бутунлай унутди. Кечқурун соат бешлар атрофида бир ҳамкасби унинг машинасига қараб, орқа ўриндиқда қандай қўғирчоқ борлигини сўради. Майлз буни эшитибоқ, машиналар тўхташ жойига ўқдек учиб борди... Афсуски, ўғлининг жонсиз жасадини кўтариб, узоқ вақт йиғлади: «Худойим, Худойим, менинг жонимни ол, лекин уникини эмас!»
Ўша куни вафот этган болага Россияда Дима Яковлев деб исм қўйилди.
Харрисонлар уни 2008 йил бошида Псков вилоятидаги мактаб-интернатдан асраб олган. Унинг номи тарихга 2013 йилда — АҚШ фуқароларига рус болаларини асраб олишни тақиқловчи қонун чиққанидан сўнг абадий кирди. Инсон ҳуқуқлари бўйича Европа суди буни ноқонуний деб топди. Ўшандан бери «Дима Яковлев қонуни» туфайли фарзанд асраб олиш жараёнини якунлай олмаган камида 45 америкалик фуқаро мурожаат қилган. Айтганча, Америка суди фарзандлари қуёшда иссиқ машинада қамалиб ҳалок бўлган бошқа ота-оналар каби Майлз Харрисонни оқлади. Аммо сўнгги ўн йил ичида АҚШда деярли 750 та шундай ҳолат қайд этилган.
Қуёшда қолган машина қанчалик хавфли?
Қулфланган ҳолатда қуёшда қолдирилган машинада 10-15 дақиқадан сўнг нафас олиш қийинлашади. Бир соат ўтгач, автомобиль ичида ҳарорат ҳаёт учун хавфли даражага етади. Соялар ҳам қайғули оқибатлардан қутқара олмайди, умумий ҳаво ҳарорати ҳисобга олинса, дарахт тагида тўхтаган машина тахминан икки соат ичида «ғилдираклардаги тобут»га айланади.
Автомобиль ичидаги ҳароратнинг кўтарилиши бўйича вақтни аниқлаш учун америкалик тадқиқотчилар тажриба ўтказди. Аризона штатининг Темпе шаҳридаги автотураргоҳда тўғридан-тўғри қуёш нури остига кумуш рангли седан, эконом-класс ва оқ минивен жойлаштирилди ва яна шундай машиналар сояга ҳам қўйилди. Июнь ва июль ойларида бир неча кун давомида тадқиқотчилар ҳароратни ўлчади ва кейинчалик бундай шароитда 2 ёшли бола билан вазият ўрганилди.
Тажриба шуни кўрсатдики, ҳарорат энг узоқ вақт минивен салонида, энг қисқа вақт ичида эконом-класс автомобилида кўтарилган.
Ўртача, қуёш бир соат таъсир қилгандан сўнг машина тахминан 45-47 даража Цельсий ҳароратли саунага айланади. Ўриндиқлар, рул ва асбоблар панели янада қизийди. Соя ҳам ҳеч қандай ёрдам бера олмайди — бир соатдан кейин кабина ичидаги ҳарорат 38 даражани ташкил этади.
Қулфланган машина ичидаги бола билан нима содир бўлади?
Ҳаво кирмайдиган ва ҳарорат кўтариладиган қулфланган машинада узоқ вақт қолиш боланинг саломатлиги ва ҳаёти учун катта хавф туғдиради. Чунки боланинг организми катталардан фарқли ўлароқ, 5 баравар тезроқ қизийди. Тана ҳароратини тартибга солишга ҳаракат қилиб, у кўпроқ намликни чиқаради. Бола қаттиқ терлайди, лекин уни совутиб бўлмайди, натижада сувсизланиш бошланади, бу эса кўпинча ички органларнинг тўлиқ ишламай қолишига ва мия шикастланишига олиб келади. Охир-оқибат, бола ҳушини йўқотади ва комага тушади.
«Атиги 10 дақиқада келаман»
Жуда кенг тарқалган ва тез-тез такрорланадиган хато. Аслида ўн дақиқа ҳам хавфли. Борди-ю, бу вақт ичида катталар билан нохуш воқеа юз берса-чи, агар улар юрак хуружи ёки инсультга учраса, тасодифан вафот этса унинг машинасида бола борлигини ким билади? Ҳеч ким, афсуски. Автомобильнинг ички қисмидаги ҳарорат аста-секин кўтарилади, лекин болаларда организмнинг хусусиятлари туфайли сувсизланиш жуда тез содир бўлади. Иссиқ машинада ярим соат ўтириб, бола ўлмаслиги мумкин, аммо психологик томондан жиддий зарба олади. Ўткир стресс, чорасизлик, қўрқув ҳолатини тасаввур қилинг — атрофда бирорта инсон йўқ. Узоқ вақт давомида шундай вазиятга тушган болаларда дудуқланиш, энурез, машинадан қўрқиш ва унга чиқишдан бутунлай воз кечиш ҳолатлари ҳам кузатилади.
Албатта, йилнинг исталган вақтида қўлланиладиган бошқа таҳдидлар ҳам мавжуд. Нотўғри қўйилган машина эвакуация қилиниши мумкин. Ёки автомобиль ўғирланади. Каттароқ болалар тасодифан машинани ишга тушириши ва бахтсиз ҳодисага дуч келиши мумкин. Ота-онаси ёнида бўлмаган болалар бор машинага ўт кетиши ва сувда чўкиши ҳолатлари ҳам бор. Азиз ота-оналар, бу борада неча бир неча дақиқани тежайман деб, фарзандларининг умрига зомин бўлиб қолиши ҳеч гап эмас.
Изоҳ (0)