“Tolibon” zo‘ravonlikka uchragan ayollarni qamoqqa tashlamoqda — BMT
“Tolibon” hukmronlik qilayotgan 2021-yildan beri Afg‘onistonda ayollarga nisbatan zo‘ravonlik darajasi yanada oshdi. BMT ma’lumotlariga ko‘ra, ko‘pincha qamoqxonaga zo‘rlovchilar emas, balki qurbonlarning o‘zlari tushadi. “Tolibon” ularni himoya qilish uchun qamaganini da’vo qilmoqda.
Hisobotda zo‘ravonlik qurbonlarini qamoqqa olish amaliyoti ularning jismoniy va ruhiy salomatligiga zarar yetkazishi aytilgan. Ayni paytda dunyoning ko‘plab mamlakatlarida keng tarqalgan jabrlangan ayollar uchun davlat boshpanalari Afg‘onistonda yopilgan, chunki “Tolibon” bunday markazlarga ehtiyoj sezmaydi. Dunyoning bir necha joylarida Afg‘onistondagi kabi ayollar huquqlari shafqatsizlarcha bo‘g‘ilgan.
Afg‘on ayollari va qizlariga nisbatan gender asosidagi zo‘ravonlik holatlari 2021-yilgacha ham ma’lum bo‘lgan.
Ammo “Tolibon” hokimiyatga qaytganidan so‘ng iqtisodiy, moliyaviy va gumanitar inqiroz oqibatlari tufayli bunday hodisalar yanada ko‘paydi. Shuningdek, ayollar tobora ko‘proq uyda qolishga majbur bo‘lmoqda, bu ularning oiladagi va oilaviy zo‘ravonliklarga nisbatan zaifligini oshiradi.
Afg‘onistonga yordam missiyasi (UNAMA) ma’lumotlariga ko‘ra, 2021-yilgacha Afg‘onistonda hukumat tomonidan moliyalashtiriladigan 23 ta markaz yoki ayollar uchun boshpana mavjud edi, biroq ular o‘shandan beri yo‘q bo‘lib ketgan.
“Tolibon” rasmiylarining UNAMAga aytishicha, boshpana shart emas, chunki ayollar erlari yoki erkak oila a’zolari bilan qolishlari kerak. Ulardan biri bunday boshpanalarni “G‘arb tushunchasi” deb atagan.
Ba’zi rasmiylarning aytishicha, zo‘ravonlik qurbonlarini himoya qilish uchun ular erkak qarindoshlaridan jabrlanuvchi ayolga zarar yetkazmaslikni “iltimos” qilgan. Zo‘ravonlik qurbonlarining erkak qarindoshlari bo‘lmagan yoki ularning xavfsizligidan xavotirda bo‘lgan hollarda, hukumat bu ayollarni “o‘z himoyasi uchun” qamoqqa yuboradi.
“Bunday tarzda giyohvandlar va uysizlar Kobul qamoqxonalarida saqlanadi”, — deya qayd etadi UNAMA hisoboti mualliflari.
Ammo tashkilot vakillari bu “o‘zboshimchalik bilan ozodlikdan mahrum qilish bilan barobar” ekanini bildirdi.
“Ayollarni allaqachon himoyasiz holatda jazolash muhitiga qo‘yish ularning ruhiy va jismoniy sog‘lig‘iga yanada ko‘proq zarar yetkazishi mumkin; bu ularni qayta qurbonga aylantiradi va ozodlikka chiqqandan keyin ularni kamsitishga duchor qiladi”, — deyiladi UNAMA hisobotida.
Afg‘onistonda gender zo‘ravonlik haqidagi shikoyatlar qanday ko‘rib chiqiladi?
Hisobotda, shuningdek, “Tolibon” ma’muriyati 2021-2022 yillarda gender asosidagi zo‘ravonlik haqidagi shikoyatlarni qanday ko‘rib chiqqani ham tasvirlangan. Jarayon “noaniq va nomuvofiq” deb ta’riflangan.
Xususan, ular jinoiy va fuqarolik shikoyatlarini bir-biridan ajratgan, bularsiz ayollar va qizlarni samarali huquqiy himoya qilib bo‘lmaydi. Bundan tashqari, shikoyatlar asosan erkak xodimlar tomonidan ko‘rib chiqiladi, bu esa jabrlanuvchilarni chetlab o‘tadi va ularni o‘z ahvoli to‘g‘risida hokimiyatga xabar berishga to‘sqinlik qiladi.
Zo‘ravonlik qurbonlari shikoyat qilganliklari uchun tovon to‘lashlari kafolatlanmaydi; ular endi fuqaroviy himoya vositalari yoki tovon olish huquqiga ega emaslar. UNAMA maʼlumotlariga ko‘ra, qurbonlar “Tolibon” hukumati va ularning o‘zboshimchaliklaridan qo‘rqadi va shuning uchun ham rasman adolat izlamaslikni maʼqul ko‘radi.
