“Sukut saqlovchi” alomatlar — saraton kasalligining belgisi bo‘lishi mumkin
Saraton — bu hiyla deb atash mumkin bo‘lgan kasallik. Dastlabki bosqichda osonlik bilan davolash mumkin, ammo muammo shundaki, kasallikning boshida o‘zini namoyon qilmaydi. Ya’ni, u asemptomatikdir.
Albatta, klinik tekshiruv onkologik kasalliklarni o‘z vaqtida aniqlashda muhim rol o‘ynaydi. Tahlillar, ultratovush tekshiruvi, kardiogramma, mammografiya (ayollar uchun) shifokorlarga inson salomatligi haqida obyektiv tasavvurga ega bo‘lishga va mavjud muammolarni ko‘rishga yordam beradi. Agar o‘sma borligiga shubha qilingan bo‘lsa, shifokor zarur qo‘shimcha tadqiqotlarni belgilaydi va ular asosida xulosa chiqaradi.
Ammo onkologiyaning “birinchi qo‘ng‘irog‘i” bo‘lishi mumkin bo‘lgan va o‘zini juda aniq ko‘rsatadigan alomat bor. Bu belgi surunkali charchoq, ya’ni doimiy charchoq hissi, organizmning holdan toyishi, to‘liq dam olish va tiklanish imkoniyatining yo‘qligi.
Bir tomondan bu alomatni sezish oson. Axir u odatiy hayot ritmini, butun kun tartibini buzadi, hissiy fon va jismoniy faollikni pasaytiradi. Boshqa tomondan, biz odatda charchoqning namoyon bo‘lishini ko‘plab muammolarga, doimiy stressga, og‘ir ish yuklamasiga, uyqu yetishmasligiga va hatto, past sifatli mahsulotlar bilan birlashtirilgan atrof-muhitga bog‘laymiz.
Surunkali charchoq har qanday organ va har qanday lokalizatsiya saratonining umumiy alomatidir. Bu o‘simtaning o‘zi ishlab chiqaradigan moddalarning ta’siri tufayli yuzaga kelishi mumkin. Charchoq natijasida ishtaha yomonlashadi, vazn yo‘qotish, metabolik kasalliklar paydo bo‘ladi. Charchagan odam energiyani tejashga va kamroq harakat qilishga harakat qiladi — bu organizmning yanada kuchsizlanishiga olib keladi.
Ammo tushunish kerakki, surunkali charchoq har doim ham onkologiyani anglatmaydi.
Insonning o‘zi surunkali charchoq onkologiyadan dalolat berishini aniqlay oladimi? Yo‘q. Bemorni har tomonlama tekshirish natijalariga ko‘ra, faqat shifokor aniq tashxis qo‘yishi mumkin.
Surunkali charchoq o‘z-o‘zidan o‘tib ketishi mumkinmi? Yo‘q. Organizmdagi qanday buzilish surunkali charchoqqa sabab bo‘lganligi muhim emas. Har holda, bu shifokorga ko‘rinish uchun yetarli.
Ammo surunkali charchoq borligini qanday bilasiz? Bu ish kunining oxirida kuchli charchoqmi yoki haqiqatan ham jiddiy stressli vaziyat bilan bog‘liq organizmning charchashi?
Shifokorga qachon uchrash kerak?
Charchoqni ham jismoniy, ham hissiy jihatdan sezish juda muhimdir. Agar jismoniy holat haqida gapiradigan bo‘lsak, surunkali charchoq bilan organizmda quyidagilar sodir bo‘ladi:
- doimiy uyquchanlik, uxlash va dam olish istagi;
- odam kamida sakkiz soat uxlaganiga qaramay, ertalab allaqachon charchaganini his qiladi;
- kuchli uyqu istagi bilan uyqusizlik;
- eng oddiy jismoniy faoliyatdan so‘ng kuchli charchoq. Bu ilgari organizmga umuman muammo tug‘dirmagan. Misol uchun, uydan jamoat transporti to‘xtash joyigacha bo‘lgan odatiy yo‘ldan, xarid qilishdan, uyni tozalashdan va hokazolardan charchash;
- chidamlilik va konsentratsiyani talab qiladigan faoliyat bilan bog‘liq qiyinchilik;
- harakatlarni muvofiqlashtirishning buzilishi.
Hissiy holat nuqtayi nazaridan surunkali charchoq o‘zini quyidagicha namoyon qiladi:
- xursandchilik tuyg‘usining yo‘qligi, ya’ni hayotdagi yoqimli voqealarga (sovg‘alar, sevimli komediya tomosha qilish, bolalarning muvaffaqiyatlari, kasbiy yutuqlar) ilgari tanish bo‘lgan hissiy reaksiyaning yo‘qligi;
- hissiy buzilish, befarqlik;
- qiziqishning yo‘qolishi. Hech narsa qilishni xohlamaslik;
- doimiy yomon kayfiyat, asabiylashish;
- obyektiv ahamiyatsiz hodisalarga keskin reaksiyalar;
- qarindoshlar, do‘stlar, qarindoshlar orasidagi masofa.
Saraton rivojlanishida namoyon bo‘ladigan surunkali charchoq, odatda, hayot sifatiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadigan yuqoridagi belgilarning bir nechtasini o‘z ichiga oladi. Surunkali charchoqning namoyon bo‘lishi ikki yoki undan ortiq oy davomida kuzatilsa, bu onkologdan maslahat olish uchun sababdir.
