Qirollik merosxo‘rlarining enagalari: Ikkinchi ona, erining ma’shuqasi yoki katta opami?

“Qirolni tarbiyalash: qirollik oilasining 100 yillik tajribasi” kitobining muallifi Kerolayn Harrisning Town & Country nashriga aytishicha, Britaniya qirollik a’zolari enagalarni ishga yollashda uning ko‘plab ishlarni uddalay olishiga e’tibor qaratadi. Biroq bu an’ana rasmiylashtirilmagan, shuning uchun oxir-oqibat enagani yollash yoki olmaslik haqidagi qaror bo‘lajak ota-onalarning xohishiga bog‘liq. Qirol oilasi va enagalar o‘rtasidagi munosabatlarning butun tarixi nima uchun shunday bo‘lishini tushunishda yordam beradi.

Qanday qilib muloyim inglizlar “guvernantka” atamasidan voz kechishadi

Asrlar davomida enagalar qirol oilasi hayotining ajralmas qismi bo‘lib kelgan, ammo vaqt o‘tishi bilan ba’zi odatlar o‘zgargan. Buyuk Britaniya qirollik oilasining avlodlariga qaraydigan ayollar dastlab “guvernantkalar” deyilgan. Ular 1483-yilda shunday atala boshlandi. Bu ayollarga bolaning nafaqat jismoniy ehtiyojlarini qondirish, balki uni tarbiyalash vazifasi ham yuklangan.

Qirollik enagasining rasmiy vazifalari bugungi kunda ham taxminan bir xil bo‘lsa-da, “guvernantka” atamasi XIX asrning oxirlarida amaldan chiqa boshlaydi. Bu shotland yozuvchisi Meri Yelizavetta Xoker o‘zining “Madmuazel X” asarida tarbiyachilarga adolatsiz ta’rif berganligi sababli sodir bo‘ladi. “Go‘zal ko‘rinish guvernantkalarga mutlaqo mos kelmaydi”, deb yozgan u. Shubhasiz, Xokerning badiiy tavsifi Britaniya xalqi ongida nimanidir o‘zgartirib yuboradi va sekin-asta noto‘g‘ri assotsiatsiyalar tufayli “guvernantka” so‘zi muomaladan chiqa boshlaydi. Nom o‘zgarganiga qaramay, bir narsa o‘zgarishsiz qoldi: qirol avlodlari bilan ishlaydigan professional enagalarga bolalarni tarbiyalash va o‘qitish masalalarida to‘liq avtonomiya beriladi.

Ba’zi enagalar dahshat va titroq bilan esga olinadi

Afsuski, o‘tgan asrlarda qirollik oilasida ishlagan ba’zi enagalar ularga berilgan vakolatlarni suiiste’mol qiladi. Natijada ular bechora bolalarning hayotini haqiqiy dahshatga aylantiradi.

Masalan, “Qirol nutqi” filmida buning aniq tasviri bor. Bir kadrda Kolin Fert o‘ynagan qirol Georg VI logopedga o‘zining birinchi enagasi haqida gapirib beradi. Uning so‘zlaridan enagasining dahshatli ayol ekanligi ma’lum. U taxt merosxo‘rini ota-onasiga berishdan oldin yig‘latish uchun ataylab chimchilab olganini yana qanday izohlash mumkin? Biroq bu uning yovuz rejasining boshlanishi edi. Ota-onasi, albatta, yig‘layotgan bolani enagaga qaytaradi, u go‘dakni qiynashda davom etadi, ba’zan unga ovqat ham bermaydi. “Ota-onam buni payqashi uchun uch yil kerak bo‘ldi”, — deb tan oladi qirol.

Boshqa enagalar faqat yaxshi xotiralar bilan eslanadi

Albatta, Georg VI ning birinchi enagasining shafqatsiz xatti-harakatlari o‘z ta’sirini o‘tkazmay qolmaydi: qirol butun umri davomida qo‘rqqanidan orttirib olgan duduqlikdan aziyat chekadi, ammo uning bolaligida yana bir mehribon ayol bor edi. Tarix sahifalarida nomi yo‘qolgan dahshatli enaga o‘rniga Sharlotta “Lala” Bill keladi. U bo‘lajak qirol hayotining birinchi yillaridanoq qirollik saroyida ishlagan, lekin u faqat “kichik enaga” lavozimini egallagan, shuning uchun katta hamkasbining harakatlariga ta’sir qila olmasdi. Yaxshiyamki, Albert (toj kiyishdan oldin Georg VI ning ismi) va uning ukasi Edvardning zolim enagasi ishdan bo‘shatilgandan so‘ng, Sharlotta ularning asosiy enagasi bo‘ladi.

Psixolog va qirol oilasi tarixi bo‘yicha mutaxassis Dennis Fridman kitoblaridan birida shunday deb yozgan edi: “Lala londonlik ayol edi, bolalar unga qattiq bog‘lanib qolishdi. U quvnoq, mehribon va oqko‘ngil ayol — xuddi ularning buvisi qirolicha Aleksandra kabi. Bu ikki ayol bolalarga yetishmagan onalik mehrini to‘ldirish uchun qo‘lidan kelganini qildi”.

Ko‘p narsani biladigan enagalarga nima bo‘ladi?

Albertning o‘zi farzandi bo‘lgach, bolalarini shotland enaga Marion Kroufordga ishonib topshiradi. U nafaqat qirolning ikki qizi — malika Margaret va malika Yelizavettani tarbiyalagan, balki ko‘plab tarixiy manbalarda qayd etilishicha, qirollik oilasining “ishonchli odam”laridan biriga aylanadi. Buni Yelizavetta va Margaret voyaga yetganlarida ham ayolning Britaniya qirollik oilasiga xizmat qilishda davom etgani tasdiqlaydi. Yelizavetta Filippga turmushga chiqqanidan keyingina Krouford qirollik saroyini tark etadi va o‘z hayotini davom ettiradi. Marion ko‘p yillar davomida qirollik oilasiga sodiq qoladi, ammo ma’lum bir nuqtada hammasi o‘zgaradi.

1949-yilda ayol Ladies Home jurnali uchun enaga sifatida boshidan kechirganlari haqida maqola yozishga rozi bo‘ladi. Maqolada u shu paytgacha yopiq saroy eshiklari ortida saqlangan qirollik oilasining ko‘plab sirlarini ochib tashlaydi. Ehtimol, bu noto‘g‘ri harakat vaqt o‘tishi bilan unutilishi mumkin edi, lekin bir yil o‘tgach, Krouford “Kichik malika” nomli kitobini chiqaradi. Bu Britaniya monarxiyasi vakillari uchun so‘nggi tomchi edi — o‘shandan beri Marionning qirollik oilasi bilan munosabatlari abadiy buziladi.

Ongsiz munosabat yoki enaga bo‘lajak rafiqa tanlashga qanday ta’sir qiladi?

Dennis Fridman “Meros: Qirollik oilasining psixologik tarixi” kitobida yozganidek, shahzoda Charlz bolaligida ota-onasining ularga kam vaqt ajratishidan norozi bo‘lgan. Albatta, u onasini hurmat qiladi, lekin u ikkita enaga — Meybel Anderson va Helen Laytbodi bilan chinakam iliq munosabatlar o‘rnatadi. Anderson haftada olti kun, erta tongdan kechgacha kichkina Charlz va Annaga qaraydi (Qirolicha Yelizaveta II “Meybel dam olgan kuni” bolalari bilan vaqt o‘tkazishni yaxshi ko‘rardi).

Dennis Fridman, shuningdek, Charlz ongsiz ravishda ayollar (enaga va ona) bilan bo‘lgan munosabatlarning aynan shu ikki turini hayotiga ham olib kirganini aytadi. U “birinchi rafiqasi, malika Dianaga onasiga bo‘lgan munosabati kabi pastdan tepaga qaraydi, lekin unga yeta olmaydi”. Uning “sobiq enagasi kabi iliqlik va muhabbatni aks ettiradigan” hozirgi rafiqasi Kamilla — bu butunlay boshqa masala.

Nimaga malika Diananing barcha enagalari qirollik oilasini tark etadi?

Qirollik biografi Ingrid Syuard o‘zining “Qirolicha va Di: Aytilmagan hikoya” kitobida Charlz va Diana o‘rtasida bola tarbiyasi bo‘yicha kelishmovchiliklar bo‘lganini aytadi. Uels shahzodasi o‘zining “ikkinchi onasi” deb hisoblagan sobiq enagasi Meybel Andersonni ishga olishni talab qiladi. Diana uning “juda qari va eskicha fikrlaydigan” ekanligini da’vo qilib, rozi bo‘lmaydi.

Oxir-oqibat er-xotin Barbara Barnsni tanlaydi. Garchi Diana u bilan kelisha olmasa-da, Barbara juda yaxshi enaga bo‘lib chiqadi. Ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, Uels malikasi enaga uning onaligiga tahdid solayotganini his qilgan, shuning uchun Barbara 5 yildan keyin iste’foga chiqqan. Ular Garri va Uilyamga juda yaqin bo‘lib qolgan Barbara bilan xayrlashgach, Diana boshqa nomzod — Kent malikasi Mayklning bolalarini tarbiyalagan enaga Rut Uollesni ishga oladi. Ammo Rut ham Uelslar oilasida uzoq yashamaydi. Enaga kutilmagan jamoatchilik e’tiboriga dosh bera olmaydi.

Uolles ketganidan keyin Diana farzandlariga tarbiyachi qidirishni butunlay to‘xtatmoqchi edi. Biroq u hammasini o‘zim uddalayman, deb xato qilganini tez orada tushunadi. “U bolalarni o‘zi tarbiyalashi haqida ma’lum qilganidan keyin ham, — deydi Ingrid Syuard, — vazifalarini bajarishda yordamga muhtojligini tushundi”. Garri va Uilyamning uchinchi enagasi Jessi Uebb edi. Qizig‘i shundaki, ayol ta’limni mutlaqo boshqa sohada (interyer dizayn) olgan bo‘lsa-da, bolalar bilan yaxshi munosabatda bo‘lishning va ota-onalari talablarini qondirishning uddasidan chiqadi. Hech bo‘lmaganda bir muddat. Uelslik sobiq uy xizmatchisi Vendi Berri aytganidek, Uebb Garri va Uilyamni oddiy bolalardek tarbiyalagan, u “juda quvnoq va samimiy” ayol bo‘lgan.

Ammo ko‘p o‘tmay Diana va Jessi o‘rtasidagi munosabatlar asta-sekin yomonlasha boshlaydi. 1992-yilda ular bir-biri bilan umuman gaplashmay qo‘yadi. Biroq Uilyam va Garri uchinchi enagalarini hozirgacha yaxshi xotiralar bilan eslashadi.

Ikkinchi ona, erining ma’shuqasi yoki katta opami?

Charlz va Diananing ajralishi bolalarni tarbiyalashni ancha qiyinlashtiradi. Har doim Garri va Uilyamning enagalari haqida bahslashadigan sobiq turmush o‘rtoqlar endi hech qanday murosaga kela olmaydi.

Tim Kleyton va Fil Kreyg o‘zlarining “Diana: Malikaning tarixi” kitobida Charlz 1993-yilda Tiggi Legg-Brukni qaramog‘ida bo‘lgan bolalariga qarashga yollaganini aytadi. Bu ayol Dianani tom ma’noda g‘azablantiradi, malika eri bu ayolni unga oshiq bo‘lgani uchun yollagan, deb tushunadi — Diananing sobiq eri va enagasi ishqiy munosabatda bo‘lganiga ishonchi komil edi. Bir marta u hatto Tiggini Charlzdan homilador bo‘lib, abort qilganlikda ayblaydi. Bu tuhmat ekanligini isbotlash uchun Legg-Bruk advokat yollashga majbur bo‘ladi. Biroq 1997-yilda enaga o‘z lavozimini tark etishga qaror qiladi.

Ammo Tiggi qirollik farzandlarini tarbiyalagan 4 yil davomida Uilyam va Garri unga qattiq bog‘lanib qoladi. The Guardian nashriga ko‘ra, ular Tiggini “katta opasi” kabi yaxshi ko‘rgan. Ehtimol, bu o‘g‘il bolalarning enagaga bo‘lgan munosabatini aniq tavsiflaydi, chunki enaga ular uchun “ikkinchi ona” emasdi. Ularga nisbatan iliq his-tuyg‘ularga qaramay, Legg Bruk bir marta Garri va Uilyamga 160 futlik to‘g‘ondan shlemsiz tushishiga ruxsat bergan. Tiggi voyaga yetmagan merosxo‘rlar oldida chekkanini ko‘rgan guvohlar ham bor edi.

Ehtimol, aynan shunday munosabat tufayli shahzodalar uni juda yaxshi ko‘rgandir. Axir, ularning atrofidagi kattalar o‘zlarini qirollik tartibi va odob-axloq qoidalariga muvofiq tutardi. Tiggi bilan esa har doim qiziqarli edi.

Zamonaviylik va an’ana

Uilyam va Keyt Middlton farzandlarini tarbiyalash uchun ispaniyalik Mariya Terrion Boralloni yollashga qaror qiladi. Aytish mumkinki, bu ayol o‘z kasbi bo‘yicha ideal mutaxassis. U ixtisoslashtirilgan Norland kollejida ta’lim olgan. “Meri Poppins maktabi” nomi bilan ham tanilgan bu kollej pedagog kadrlar tayyorlash bo‘yicha dunyodagi eng nufuzli ta’lim muassasalaridan biri hisoblanadi. Qirollik muxbiri Viktoriya Merfining ABC News’ga aytishicha, “Enagalarga mashina haydashdan tortib, xavfsizlik bo‘yicha bo‘lajak qirol yoki qirolichaga qanday g‘amxo‘rlik qilishgacha o‘rgatiladi. Demak, Borallo haqiqatan ham bolalarni tarbiyalash uchun zarur bo‘lgan barcha ko‘nikmalarga ega.