“Parij metrosiga ilingan katta suratimni ko‘rib quvonib ketdim”. Sami Yusuf konsertida kuylagan ilk o‘zbek xonanda Ilyos Arabov bilan suhbat (video)
O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist Ilyos Arabov “Daryo”ning YouTube’dagi kanaliga bergan intervyusida britaniyalik mashhur xonanda Sami Yusufning taklifi, baʼzi hamyurtlarimiz tomonidan qadrsizlanayotgan maqom qo‘shiqlarini Fransiyada qanday kutib olishgani haqida gapirdi.
— Sami Yusuf bilan ilk marta Samarqandda bo‘lib o‘tgan “Boqiy shahar” konsert dasturida uchrashganmiz. Hamma qatori men ham u bilan suratga tushishga, suhbatlashishga harakat qildim. Ammo uning atrofida qo‘riqchilari nihoyatda ko‘p edi. Qo‘shiqni kuylab, sahna ortiga o‘tsam, Sami Yusuf grimyor xonasida o‘tirib, chiqishimni kuzatib o‘tirgan ekan. Meni ko‘rishi bilan “Bravo” deb olqishladi. Shundan keyin u bilan biroz suhbatlashdik. “Hozir maqom aytdingizmi?” deb so‘radi. Buxoro mavrigisini kuylaganim va uning maqom qo‘shiqlaridan qanday farqli jihati borligini tushuntirib berdim. Birga suratga tushdik va xayrlashdik. Oradan bir necha oy o‘tganidan keyin Instagram tarmog‘idan maʼmuri aloqaga chiqdi. “Siz bilan Samarqandda tanishgan edik, agar qarshi bo‘lmasangiz, sizni 2023-yilning dekabr oyida bo‘ladigan konsert dasturiga taklif etamiz. Hamkorlik qilish niyatimiz bor”, dedi. Albatta, bu gapdan quvondim. Bir necha kundan keyin Sami Yusufning o‘zi ham aloqaga chiqib, taklifini qabul qilganimdan xursand bo‘lganini aytdi. Keyin ijtimoiy tarmoqda guruh ochilib, Sami Yusuf va jamoasi bilan doimiy muloqotda bo‘lib turdik. Men bilan tayyorgarlik jarayonlari 6 oy davom etdi. Avvaliga tayyor maqom qo‘shiqlaridan birini ijro etsam kerak, deb o‘ylagandim. Ammo yaxlit kompozitsiya yaratilgan va avvaldan mening kuylaydigan joylarim belgilab qo‘yilgan ekan. Bu konsert juda ko‘p davlat xonandalarining mushtaraklarini aks ettirgan konsert bo‘ldi. Chunki fransuz, marokash, o‘zbek, turk, arab va afrikalik ijodkorlar bir sahnada kuylashdi. Sami Yusuf “Siz Alisher Navoiy g‘azallarini kuylang”, dedi. Navoiyshunos ustozlar bilan maslahatlashib, hali kuyga solinmagan, ilohiy ishq haqidagi g‘azallarni olib, nolaga soldik. 9—10-dekabr kunlari Fransiyadagi eng katta Filarmoniya saroyida konsert dasturi bo‘lib o‘tdi. Sami Yusufning shu qadar sodiq muxlislari bor ekanki, u dunyoning qaysi nuqtasida konsert bersa, o‘sha yerga kelib, chipta sotib olishar ekan. Konsert chin maʼnoda professional tarzda o‘tdi, — deydi Ilyos Arabov.
Xonanda Fransiyada maqom ashulalarimizga bo‘lgan munosabat va sanʼatga bo‘lgan hurmat yuqori ekanligi haqida gapirdi.
— 2008-yildan buyon Fransiya davlatiga gastrol safarlari bilan boraman. Sami Yusuf konserti o‘tgan Fransiya Filarmoniya saroyida 2022-yili yakkaxon konsert dasturimni ham o‘tkazganman. Bu millat vakillarining sanʼatni qadrlashiga tan berish kerak. Ular xorijlik sozanda va xonandalarning faoliyatiga beeʼtibor emas. Konsert saroyida nazoratchilar emas, tomoshabinlarning o‘zi telefondan foydalanishingizga ruxsat bermaydi. Ular yoshlikdan sanʼatni qadrlashga odatlantirilar ekan. Ular konsertga kirishdan avval o‘sha xalq sanʼati tarixini o‘rganib chiqadi. Qo‘shiqni his qilib tinglayotgani seziladi. Meni hayratlantirgan jihat: dekabr oyidagi konsert arafasida tashkilotchilar xonandalarning bannerlarini turli hududlarga ilgan ekan. Parij metrosiga tushsam ism-sharifim yozilgan katta suratim ilinib turibdi. Quvonib ketdim. Ularda asl sanʼatga bo‘lgan eʼtibor nihoyatda yuqori, — deydi Ilyos Arabov.
Xonanda baʼzan maqom qo‘shiqlarining yurtimizda qadrsizlanishi ko‘rib, ranjishi haqida ham so‘zlab berdi.
— Milliylikdan hech qachon uyalmaslik kerak. Toshkentdagi Hilton mehmonxonasining 21-qavatida restoran bor ekan. Eshik yonida turgan soqchi tanburim borligi uchun asosiy yo‘lakdan chiqishimga ruxsat bermadi. Oshxona tomondan kirishim kerakligini aytdi. Gapidan qattiq ranjidim, chunki shuncha mehmonlar chamadonlari bilan bemalol ichkariga kirmoqda. “Tanburingiz bo‘lmasa kiraverasiz”, deyapti. Atayin qaysarlik qilib, tanburim bilan asosiy eshikdan kiraman deb turib olganimdan keyin noiloj rozi bo‘ldi. U yerda yaqin tanishimning ayolini tug‘ilgan kuni bo‘layotgan edi. Tabriklab, ona haqida bitta qo‘shiq aytib berdi. Juft bo‘lsin deyishganidan keyin “O‘rtar” ashulasini ham aytdim. Baland ovozda kuylaganim yoki boshqa mehmonlarni bezovta qilganim yo‘q. Yaxshi kayfiyatda joyimga kelib o‘tirsam, mehmonxona xizmatchisi yonimga kelib “Aka boshqa ashula aytmas ekansiz, mumkinmas ekan”, dedi. Ho‘p dedim. Ammo bir necha daqiqadan keyin tanish ukalarimizning opera aytishiga indamagani, aksincha qo‘llab-quvvatlashlarini ko‘rib jahlim chiqdi. Nima men maqom aytsam, bu restoran eskirib, zamonaviyligini yo‘qotadimi? Mezbonlar kelib yana qo‘shiq aytib berishimni so‘radi, ammo ruxsat berishmayotganini aytganimda uning ham jahli chiqdi. Bu milliylikdan uyalishmi yoki jirkanish? Ketayotganimda mehmonxona ishchisidan nega bunday qilganini so‘radim. “Opera klassika”, degan gapni eshitgach, yanada g‘azablandim. “To‘g‘ri opera jahon klassikasi, maqom esa biz o‘zbeklarning klassik sanʼatimiz. Siz ham o‘zbeksiz shekilli”, deb chiqib ketdim. Afsuski, bunga o‘xshash misollar juda ko‘p. Maqom go‘zal sanʼat, dunyoda uning ishtiyoqmandlari juda ko‘p. Ammo baʼzi hamyurtlarimiz uni qadrlamayotgani ko‘ngilni xira qiladi, — deydi Ilyos Arabov.
Videoni to‘liq holda quyida tomosha qilishingiz mumkin.
